Akcje pracownicze to pełnoprawne papiery wartościowe, których emisja bądź sprzedaż jest dedykowana pracownikom przedsiębiorstw prywatyzowanych przez Skarb Państwa.
Są formą pozapłacowej gratyfikacji. Pracownicy otrzymują je proporcjonalnie do stażu pracy w danej firmie. Akcje pracownicze przekazywane są bezpłatnie lub po preferencyjnych cenach. Ich przyznanie odbywa się na podstawie ustawy o Komercjalizacji i Prywatyzacji Przedsiębiorstw Państwowych z 30 sierpnia 1996 r.
Posiadania tego rodzaju papierów wartościowych uprawnia pracownika do:
- praw majątkowych o charakterze własności,
- corocznie wypłacanej dywidendy,
- udziału w walnym zgromadzeniu danej spółki.
Dokumentem, który certyfikuje własność akcji, jest odcinek zbiorowy. Jest on wydawany przez daną firmę.
Wartość nominalna i księgowa akcji pracowniczych
Akcje pracownicze mają nominalną wartość. Wynika ona z podziału kapitału zakładowego spółki przez liczbę akcji. Jest ona wartością pierwotną, która nie odzwierciedla majątku danej spółki. Nie jest też wartością rynkową. Kiedy dane przedsiębiorstwo rozwija się akcje pracownicze, zyskują na wartości księgowej. Rośnie także ich wartość rynkowa, natomiast ich wartość nominalna się nie zmienia. Ma to jednak miejsce wówczas, kiedy nie dochodzi do podwyższenia bądź obniżenia kapitału zakładowego czy też do umorzenia lub dodatkowej emisji akcji.
Wartość księgowa akcji pracowniczych wynika z kolei z podziału kapitału własnego spółki przez liczbę akcji. Jest ona więc faktyczną wartością majątku danej spółki. Ważna jest tutaj aktualna wycena aktów, jakie posiada dane przedsiębiorstwo, zwłaszcza nieruchomości.
Akcje pracownicze i ich wartość rynkowa
Wartość rynkowa tych papierów wartościowych to wartość transakcji, po jakiej kupuje się je bądź sprzedaje. Dotyczy to zarówno rynku publicznego, jak i niepublicznego. Akcje pracownicze swoją wartość rynkową na rynku regulowanym prezentują na podstawie notowań ciągłych bądź jednolitych. Odbywa się to na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie. Natomiast notowania mniejszych spółek mogą być prezentowane na rynku NewConnect.
Specyfika danej firmy oraz czynniki lokalne zewnętrzne czy mikroekonomiczne mają wpływ na to, jaką akcje pracownicze prezentują wartość rynkową. Do czynników tych możemy zaliczyć np.:
- potencjał rozwoju firmy,
- otoczenie rynkowe,
- wsparcie instytucji państwowych,
- potencjał kontraktowy.
Akcje pracownicze są specyficznym rodzajem papierów wartościowych, które otrzymują pracownicy w przedsiębiorstwach emitujących akcje. Stanowią dodatkową korzyść z pracy w danej spółce. Pracownicy, którzy długo pracują w firmie, mogą otrzymać je za darmo bądź zakupić je w atrakcyjnej cenie.