O tym ile w obiegu znajduje się pieniędzy, które mogą zostać użyte w danym momencie, mówi baza monetarna, inaczej określana jako pieniądz wielkiej mocy. Na jej podstawie można określić jak kształtuje się ilość pieniądza wyemitowana przez bank centralny. Co to jest baza monetarna? Co obejmuje i jak wygląda jej wzór? Jak jej wysokość wpływa na podaż pieniądza?
Co to jest baza monetarna? Definicja
Baza monetarna czy też pieniądz wielkiej mocy to określenia, z którymi często można się spotkać słuchając albo czytając wiadomości gospodarcze. O jej wysokości decydują działania banku centralnego, którego rolę w naszym kraju pełni Narodowy Bank Polski.
Co to jest baza monetarna? Definicja pieniądza wielkiej mocy wskazuje na to, że jest to suma rezerw posiadanych przez banki komercyjne na rachunkach w banku centralnym i gotówki znajdującej się w obiegu. Wskazuje na to ile pieniędzy w danym momencie może zostać użyte do przeprowadzenia transakcji gotówkowych.
Baza monetarna to najwęższa definicja pieniądza. Ma on bowiem różne miary. W zależności od tego czy obejmuje aktywa jedynie o dużym stopniu płynności czy również te, które są płynne w dużo mniejszym stopniu, definicja ta może być węższa lub szersza. Wszystkie miary pieniądza nazywa się agregatami pieniężnymi.
Zarówno pieniądz wielkiej mocy, jak i pozostałe agregaty pieniężne wskazują na to jak kształtuje się podaż pieniądza.
Baza monetarna – co obejmuje?
Baza monetarna obejmuje kilka elementów. Przede wszystkim jest to pieniądz gotówkowy, który charakteryzuje się największą płynnością. To oznacza, że w każdym momencie można wykorzystać go do płatności.
Oprócz gotówki baza monetarna obejmuje również wartość rachunków rezerwy obowiązkowej oraz wartość rachunków bieżących banków komercyjnych. Jedne i drugie są utrzymywane w banku centralnym.
Baza monetarna, wraz z jej wszystkimi elementami jest składnikiem pozostałych agregatów pieniężnych.
Baza monetarna – wzór
Wiedząc już czym jest baza monetarna, co obejmuje i od czego zależy, warto zastanowić się nad tym jak dokładnie wygląda jej wzór. Ponieważ zalicza się do niej pieniądz bezgotówkowy banków komercyjnych leżący na rachunkach w banku centralnym, a także gotówkę, która krąży w gospodarce, musi on uwzględniać je wszystkie.
Baza monetarna – wzór wygląda następująco:
Przy następującym znaczeniu symboli:
- M0 oznacza bazę monetarną (może być zastępowany symbolami Bm oraz H),
- R oznacza pieniądz bezgotówkowy banków komercyjnych, który znajduje się w banku centralnym,
- C oznacza natomiast pieniądz gotówkowy znajdujący się w obiegu pozabankowym.
Baza monetarna a podaż pieniądza
Co wspólnego mają ze sobą baza monetarna a podaż pieniądza? Pojęcia te często występują obok siebie i nic w tym dziwnego. Wspomnieliśmy już bowiem, że zarówno ona, jak i pozostałe agregaty pieniężne, są miarą pieniądza, a co za tym idzie, wskazują na to jak kształtuje się jego podaż z uwzględnieniem aktywów o różnej płynności.
Czym jest sama podaż? Jest to ilość dobra, w tym przypadku zasobów pieniężnych, jaka może być dostarczona przez dostawców na rynek w danym czasie i danym miejscu, a więc gotówki i depozytów, jakie znajdują się w danej chwili w obiegu.
W zależności od działań podejmowanych przez bank centralny, pieniądz wielkiej mocy może się zwiększyć lub zmniejszyć, co będzie jednocześnie oznaczać zwiększenie lub zmniejszenie podaży. Do mechanizmów, które bank centralny może wykorzystywać chcąc manipulować wielkością bazy monetarnej należą m.in. stopy procentowe.
Pozostałe agregaty pieniężne
Tak jak już wspomnieliśmy, baza monetarna jest najwęższą definicją pieniądza. Pozostałe miary pieniądza obejmują również aktywa o mniejszym stopniu płynności. Mowa m.in. o depozytach bieżących oraz depozytach terminowych. Oprócz bazy monetarnej, stosuje się agregat M1, agregat M2 i agregat M3.
Pierwszy z nich, czyli agregat M1, nazywany inaczej pieniądzem transakcyjnym, obejmuje:
- pieniądz gotówkowy (czyli środki będące poza kasami banków),
- pieniądz bezgotówkowy banków komercyjnych utrzymywany na rachunkach banku centralnego,
- wartość rezerwy obowiązkowej utrzymywanej na rachunkach banku centralnego,
- depozyty bieżące złotowe, czy też mówiąc inaczej – depozyty podmiotów niebankowych utrzymywane w bankach komercyjnych w polskim złotym będące płatnymi na żądanie,
- depozyty bieżące walutowe.
Agregat M2 to z kolei:
- pieniądz gotówkowy,
- pieniądz bezgotówkowy banków komercyjnych znajdujący się na rachunkach banku centralnego,
- wartość rezerwy obowiązkowej, która również jest utrzymywana na rachunkach banku centralnego,
- depozyty bieżące złotowe podmiotów niebankowych utrzymywane w bankach komercyjnych,
- depozyty terminowe o pierwotnym terminie zapadalności – o terminie wypłaty bez utraty naliczonych odsetek, wynoszącym do 2 lat,
- krótkoterminowe depozyty utrzymywane na rachunkach w walutach obcych,
- depozyty terminowe z terminem wypowiedzenia wynoszącym maksymalnie 3 miesiące.
Agregat M3, czyli najszersza definicja pieniądza, obejmuje:
- pieniądz gotówkowy,
- pieniądz bezgotówkowy banków komercyjnych w banku centralnym,
- wartość rezerwy obowiązkowej w banku centralnym,
- depozyty bieżące podmiotów niebankowych w bankach komercyjnych,
- depozyty o pierwotnym terminie zapadalności, wynoszącym nie dłużej niż 2 lata,
- krótkoterminowe i długoterminowe depozyty utrzymywane na rachunkach w walutach innych niż PLN,
- depozyty terminowe do 3 miesięcy,
- dłużne papiery wartościowe mające pierwotny termin wykupu wynoszący nie więcej niż 2 lata,
- zobowiązania sektora bankowego z tytułu dokonywania operacji z przyrzeczeniem odkupu.