Dobrobyt w społeczeństwie można uzyskać dzięki wzrastającym wskaźnikom wzrostu oraz rozwoju gospodarczego. W dzisiejszym tekście przybliżymy czym są mierniki wzrostu gospodarczego oraz mierniki rozwoju gospodarczego.
Czynniki wzrostu gospodarczego
Czym jest wzrost gospodarczy? Według najprostszej definicji, wzrostem gospodarczym jest sytuacja, kiedy zwiększa się wartość wytwarzanych dóbr i usług. Aby gospodarka mogła rosnąć potrzeba czynników wzrostu gospodarczego. Według książek ekonomicznych występują trzy czynniki wzrostu gospodarczego:
- Praca – ten czynnik należy analizować zarówno pod względem ilościowym (zasób siły roboczej), jak i jakościowym (wykształcenie, motywacja do pracy, kwalifikacje, dyscyplina).
- Kapitał – nawet najlepszy pomysł biznesowy nie powiedzie się, jeśli zabraknie kapitału potrzebnego do sfinansowania przedsięwzięcia. Kapitał można podzielić na kraj pochodzenia (krajowy, zagraniczny) czy formę finansowania (kapitał dłużny lub udziałowy).
- Zasoby naturalne – są konieczne do wytwarzania wielu niezbędnych produktów. Przykładem może być energia, którą można pozyskiwać z węglowodorów, węgla czy uranu. Również farmy wiatrowe potrzebują ziemi do funkcjonowania.
- Postęp techniczny – jest to zarówno opracowanie nowej technologii (nowe maszyny, oprogramowanie), jak i wprowadzenie innowacji dotyczących organizacji pracy.
Wspomniane czynniki wzajemnie oddziałują na siebie i mogą wspierać lub utrudniać wzrost gospodarczy. Duża liczba zmotywowanych i słabo wykwalifikowanych pracowników może zachęcać zagraniczny kapitał do inwestowania w fabryki aby obniżyć koszty pracy. Z kolei przestarzały park maszynowy może utrudniać firmom odpieranie zagranicznej konkurencji.
Mierniki wzrostu gospodarczego
Skoro już wiadomo jakie czynniki determinują wzrost gospodarczy, można spróbować mierzyć wzrost gospodarczy. Jednymi z najbardziej popularnych mierników wzrostu gospodarczego są:
- Produkt Krajowy Brutto (PKB),
- Produkt Narodowy Brutto (PNB).
Można również mierzyć wzrost gospodarczy w oparciu o powyższe mierniki podzielone przez liczbę ludności. Kolejną możliwością jest wprowadzenie mierników liczonych w oparciu o parytet siły nabywczej (PPP).
PKB, PNB i PPP
Najpopularniejszym miernikiem wzrostu gospodarczego jest Produkt Krajowy Brutto. Wylicza on wartość finalną dóbr i usług w danym okresie, na danym obszarze. PKB bieże pod uwagę zarówno wzrost wolumenu wytworzonych dóbr i usług, jak i ich cenę. Oznacza to, że nominalna wartość PKB (tzw. w cenach bieżących) może rosnąć nawet w sytuacji, kiedy gospodarka wytworzyła taką samą ilość dóbr i usług. Powodem jest wzrost cen w gospodarce. Wylicza się także PKB w cenach realnych, dzieląc nominalną wartość PKB przez tzw. deflator PKB. Podstawowym wzór na PKB wygląda następująco:
PKB = konsumpcja + inwestycje + wydatki rządowe + eksport netto
Innym miernikiem wzrostu gospodarczego jest Produkt Narodowy Brutto (PNB). Jest to jedna z najważniejszych miar makroekonomicznych. PNB w przeciwieństwie do PKB nie opiera się na kryterium geograficznym, ale skupia się na kryterium własnościowym. Z tego powodu rozróżnia dochody rezydentów oraz nierezydentów. Wzór na Produkt Narodowy Brutto wygląda następująco: PNB = konsumpcja + inwestycje + wydatki rządowe + eksport netto + dochód netto rezydentów i nierezydentów.
PNB powiększa PKB o dochody rezydentów osiągnięte poza granicami kraju oraz odejmuje od PKB dochody nierezydentów osiągnięte w kraju. PNB z reguły jest różne od PKB, może być zarówno większe, jak i mniejsze od Produktu Krajowego Brutto. Przykładowo według danych Banku Światowego w 2019 roku PNB Stanów Zjednoczonych było większe od PKB o około 1,4%.
W podstawowej wersji PKB jest publikowane w dolarach amerykańskich, jednak nie jest to miarodajne, ponieważ w różnych krajach są inne ceny realne. Rozwiązaniem jest Parytet Siły Nabywczej (PPP – purchasing power parity). PPP to kurs walutowy, który wyliczany jest w oparciu o ustalony koszyk towarów i usług. Według Parytetu Siły Nabywczej największą gospodarką na świecie są Chiny. W ujęciu dolarowym nadal liderem pozostają Stany Zjednoczone.
Jak mierzyć wzrost gospodarczy?
Skoro już wiemy jakie są najbardziej znane mierniki wzrostu gospodarczego, można zacząć mierzyć zmiany poziomu aktywności gospodarczej. Najprościej można zmierzyć nominalne zmiany PKB i PNB. Po prostu należy zestawić ze sobą obecny poziom tych mierników i porównać z poziomem poprzedniego okresu. Wadą takiego rozwiązania jest wrażliwość pomiaru na zmiany cen w gospodarce. Wzrost inflacji podnosi ceny, co ma przełożenie na wielkość nominalnego PKB lub PNB. Rozwiązaniem jest skorzystanie z porównania PKB lub PNB w cenach stałych. W efekcie, widać realne zmiany poziomu gospodarki po oczyszczeniu od wpływu zmian cen. Z reguły im wyższy wzrost realnego PKB, tym wyższa
Mierniki rozwoju gospodarczego
Wzrost gospodarczy ma duży wpływ na podnoszenie się rozwoju społeczno-gospodarczego. Istnieje silna korelacja między poziomem rozwoju gospodarczego, a rozwojem społecznym w danym kraju. Najpopularniejszymi miernikami wyliczającymi poziom rozwoju gospodarczego są:
- PKB na osobę (PPP),
- Wskaźnik HDI (Human Development Index).
PKB na osobę pozawala zmierzyć rozwój gospodarczy krajów o różnej liczbie ludności. Dzięki przeliczaniu PKB na osobę można na przykład porównać rozwój gospodarczy Polski (niespełna 40 mln mieszkańców) z Chinami (ponad miliard mieszkańców). W praktyce im wyższy jest poziom PKB na osobę (PPP), tym wyższy jest poziom rozwoju gospodarczego.
Innym rozwiązaniem jest Human Development Index (HDI). Jest to zestawienie, które agreguje ze sobą kilka miar. Wskaźnik ocenia każdy z krajów pod względem:
- Długiego i zdrowego życia,
- Wiedzy,
- Dostatniego standardu życia.
Analizie podlega dochód narodowy brutto na osobę po uwzględnieniu parytetu siły nabywczej (PPP), spodziewanej długości życia oraz spodziewanej liczby lat edukacji dla dzieci wchodzących w wiek szkolny. Im wyższy wskaźnik HDI, tym bardziej rozwinięty kraj pod względem rozwoju społeczno-ekonomicznego.
Powiązane wpisy:
Czym jest wzrost gospodarczy? Definicja 
PKB (Produkt krajowy brutto) – co to jest? Czym jest analiza makroekonomiczna? Cele, zakres 
Co to jest luka PKB? Jak ją obliczyć? Wzór Zysk (strata) brutto (netto) ze sprzedaży Czym jest dług publiczny? Definicja Rachunek zysków i strat – co przedstawia? 
Inflacja pełzająca, krocząca, galopująca 
Azjatyckie tygrysy – definicja, państwa 
Co to jest fundusz stabilnego wzrostu? Jak działa?
