Inwestowanie na rynkach finansowych kusi wysokim zwrotami, ale wiąże się z niepewnością i ekspozycją na ciągłe wahania cen. Istnieje jednak narzędzie, które pozwala inwestorom i spekulantom na ograniczenie wynikającego z nich ryzyka. Mowa o tzw. hedgingu, czyli giełdowym odpowiedniku ubezpieczenia. W jaki sposób działa to narzędzie i jak możemy z niego skorzystać?
Czym jest hedging w tradingu?
“Hedging” na kontraktach CFD
Traderzy obracający kontraktami różnicowymi (CFD) mogą rozumieć hedging jako zawarcie przeciwstawnej transakcji w celu “zamrożenia” aktualnego zysku/straty. Na przykład – pozycja długa o wartości 1 lota na parze EUR/USD wygenerowała stratę. Jako że spekulant w krótkim terminie przewiduje dalszy spadek kursu wymiany, otwiera pozycję krótką o wartości 1 lota.
Działa to mniej więcej tak, jak przycisk “pauzy”, dzięki któremu rachunek nie będzie generował dalszych strat (pomijając swapy i opłaty transakcyjne), dlatego zlecenia przeciwstawne są niekiedy wykorzystywane zamiast klasycznych zleceń stop loss.
Otwieranie takich pozycji jest użyteczne wtedy, gdy trader wciąż widzi szanse na spełnienie się swojego scenariusza, jednak zanim się to stanie, prawdopodobnie dojdzie do ruchu ceny w niepożądanym kierunku. Taki “hedge” może pomóc nam wygenerować dodatkowy zysk i przetrwać do momentu, w którym warunki rynkowe znowu będą sprzyjające.
Hedging jako “ubezpieczenie” na rynkach finansowych
To, co na rynkach kontraktów CFD nazywa się “hedgingiem” jest jednak niekoniecznie bezpieczne, a do tego stanowi jedynie niewielki ułamek tego, czym hedging naprawdę jest. Wpisuje się jednak w jego podręcznikową definicję, która brzmi mniej więcej tak:
Kupno lub krótka sprzedaż instrumentów finansowych, w celu ograniczenia ryzyka związanego z już posiadanymi pozycjami.
Jeśli kupujesz aktywa, zakładając wzrost ich wartości, jesteś eksponowany na ryzyko spadku cen. Jeśli sprzedajesz instrument na krótko, planując zarobić na spadkach, ryzykujesz utratą pieniędzy, gdy jego cena wzrośnie.
Wyróżniamy więc dwa rodzaje hedgingu:
- Selling Hedge, czyli hedging sprzedażowy – zabezpieczenie przed spadkiem cen
- Buying Hedge, czyli hedging zakupowy – zabezpieczenie przed wzrostem cen
Najpopularniejsze instrumenty wykorzystywane w hedgingu
Pierwszą klasą instrumentów, które możemy wykorzystać w strategii hedgingowej są wspomniane kontrakty CFD:
- Kontrakty różnicowe (CFD – Contract for Difference): popularne w Polsce “CFD’ki” pozwalają inwestorom spekulować na zmienności cen aktywów bazowych, bez konieczności ich fizycznego posiadania. W ramach takiego kontraktu, klient i broker zawierają umowę, w której zobowiązują się do rozliczenia różnicy między ceną otwarcia, a zamknięcia pozycji.
W hedgingu, dużo powszechniej wykorzystywanymi aktywami są jednak:
- Kontrakty terminowe (futures): umowy zobowiązujące posiadacza do kupna/sprzedaży aktywów bazowych (np. towarów, walut, indeksów giełdowych) po określonej cenie, w ustalonym terminie w przyszłości. Np. kontrakt futures może być umową na zakup baryłki ropy naftowej za 3 miesiące, po z góry ustalonej cenie 76$.
- Opcje: dają inwestorom prawo, ale nie obowiązek, do kupna (tzw. opcje Call) lub sprzedaży (opcje Put) aktywów bazowych po danej cenie w przyszłości. Za to prawo nabywca opcji płaci wystawcy tzw. premię. Np. kupujesz wygasające za 4 tygodnie opcje Call na akcje spółki X po cenie wykonania 20$. Jeśli przed terminem wygaśnięcia opcji, cena rynkowa akcji wzrośnie powyżej ceny wykonania (np. do 22$), będziesz mógł skorzystać z przysługującej Ci opcji kupna i zarobić na różnicy cen. Jeśli cena rynkowa akcji spadnie poniżej 20$ i do momentu wygaśnięcia opcji nie wzbije się powyżej tego poziomu, posiadane przez Ciebie opcje wygasną jako instrumenty bezwartościowe, a Ty stracisz środki, które wydałeś na premię.
- Kontrakty Forward: forward to umowa prywatna, w której strony zobowiązują się do kupna lub sprzedaży określonego aktywa bazowego w określonym terminie w przyszłości, po ustalonej cenie. Jak widzisz, forward do złudzenia przypominają więc kontrakty futures, jednak w przeciwieństwie do nich, nie są notowane na giełdzie.
- Swapy walutowe: transakcje, w których dwie strony wymieniają się kwotami w różnych walutach i zobowiązują się do odwrócenia tej operacji w przyszłości po z góry ustalonym kursie wymiany. Swapy walutowe służą jako narzędzie zabezpieczające przed ryzykiem kursowym, dlatego często są wykorzystywane przez przedsiębiorstwa działające na rynkach międzynarodowych.
Przykłady hedgingu – podstawowe strategie ograniczania ryzyka
Hedging z wykorzystaniem opcji
Najczęściej spotykana technika hedgingowa, do ograniczenia ryzyka wykorzystuje opcje.
Dajmy na to, że kupiłeś 200 akcji spółki X po 20$ za sztukę. Po kilku tygodniach od zawarcia transakcji, spółka ta ma ogłosić świeże wyniki sprzedaży. Twoim zdaniem istnieje pewne prawdopodobieństwo, że wyniki te będą rozczarowujące, co doprowadzi do tymczasowych spadków cen. Jednocześnie nie chcesz pozbywać się akcji i zakładasz, że w perspektywie kilku miesięcy, będziesz mógł sprzedać je drożej.
Postanawiasz więc zabezpieczyć się przed ryzykiem spadków, kupując tzw. amerykańskie opcje Put na te akcje.
Ciekawostka:
- Opcje amerykańskie: mogą być zrealizowane w dowolnym terminie aż do terminu wygaśnięcia
- Opcje europejskie: mogą być wykonane tylko w dniu wygaśnięcia opcji
Opcje Put, jak wyjaśniliśmy wcześniej, są instrumentami pochodnymi, które dają Ci prawo (z którego nie musisz korzystać, jeśli nie chcesz) do sprzedaży aktywów bazowych (w tym przypadku akcji) po określonej cenie, w z góry określonym terminie – bez względu na aktualną cenę rynkową.
Przyjmijmy, że Strike Price, czyli cena wykonania opcji to 18$, a termin ich wygaśnięcia upływa za 6 miesięcy. Tym samym, instrumenty te przez pół roku będą chronić Cię przed spadkiem ceny akcji poniżej 18$.
Ciekawostka:
Opcje z długim terminem wygaśnięcia (przekraczającym 12 miesięcy) to szczególny rodzaj instrumentów, określany jako opcje LEAPS (od Long Term Anticipation Securities).
Jeśli posiadane przez Ciebie akcje za 3 lub 5 miesięcy będą warte po 14$ za sztukę, będziesz mógł zrealizować opcje Put, sprzedając je po cenie 18$ za sztukę. Przyjmijmy, że od tego momentu, cena akcji znowu zacznie rosnąć i wróci do wcześniejszego poziomu 20$. W takim przypadku:
- Zarobiłeś na realizacji opcji Put (zysk ten pomniejszony jest o koszt nabycia opcji (tzw. premię)
- Wciąż przetrzymujesz w portfelu akcje, które znowu generują zysk
Powyższy przykład w prosty sposób obrazuje poniższa grafika, gdzie opcje Put zostały zrealizowane w punkcie pomarańczowym:
Jeśli jednak akcje wzrosną np. do poziomu 30$ za sztukę – po prostu osiągniesz zysk pomniejszony o koszt nabycia opcji.
Premia stanowi jedynie pewien procent wartości aktywa bazowego (procent ten jest zmienny i ustalany w procesie wyceny opcji, przy czym najpopularniejszą bazą do wyceny opcji europejskich jest model Blacka-Scholesa). Dlatego np. korzystając z opcji Call, które dają Ci prawo do zakupu akcji po cenie wykonania, możesz uzyskać ekspozycję na wahania cen instrumentu bazowego taniej, z czego często korzystają spekulanci.
Najczęstszy rodzaj “hedgingu”: dywersyfikacja portfela
Drugim przykładem działania, które teoretycznie można określić jako pewnego rodzaju hedging, jest dywersyfikacja portfela. Powiedzmy, że chcesz kupić spółkę X, działającą w branży Y. Lokowanie w niej całego dostępnego kapitału wydaje się zbyt ryzykowne, dlatego postanawiasz rozłożyć część kapitału na kilka innych, wartościowych fundamentalnie spółek z tej samej branży. Obok akcji spółki X, kupujesz też udziały w firmach A, B, C i D, rozkładając ryzyko równo – tak, by na wahania cenowe każdej z tych pięciu firm, było eksponowane 20% kapitału.
W takim przypadku – jeśli spółka X niespodziewanie wygeneruje stratę, zyski z innych, przechowywanych w portfelu akcji, zrównoważą ją.
Przykład ten ma jedynie zobrazować ideę tego rodzaju “hedgingu”.
W praktyce, dywersyfikując portfel, rzadko kiedy będziemy korzystać z tak prostego modelu – weźmiemy pod uwagę m.in. przeciętną zmienność cen posiadanych akcji, a rozkład kapitału niekoniecznie będzie równomierny. W takiej sytuacji, spółkom z wyższą zmiennością przypiszemy np. mniejszy procent portfela, ponieważ większa zmienność wiąże się z większym ryzykiem.
W ten sam sposób portfele można dywersyfikować, rozrzucając ryzyko na spółki z różnych branż lub sektorów. Inwestycje w fundusze ETF, które można określić jako gotowe, zdywersyfikowane portfele, także umownie można nazwać swego rodzaju hedgingiem.
Nieskorelowane aktywa i najczęściej popełniany błąd w dywersyfikacji
Zdarza się jednak, że hedging w ogóle nie ogranicza ryzyka, ogranicza je w niewystarczającym stopniu lub… zwiększa podejmowane ryzyko.
Przyjęliśmy, że spółki X, A, B, C i D z powyższego przykładu działają w jednej branży. Wszystkie te firmy są wartościowe fundamentalnie, dlatego początkujący inwestor ma złudne wrażenie, że dobrze zdywersyfikował swój portfel. Pominął on jednak, że posiadane przez niego spółki są ze sobą skorelowane, zależąc od tych samych czynników. Dlatego wdrożona przez niego dywersyfikacja chroni go przed problemami unikalnymi dla danej firmy, lecz nie zabezpiecza go przed problemami całej branży.
To błąd bardzo często popełniany np. przez początkujących sympatyków kryptowalut. Obok bitcoina, budują oni portfel z mniejszych altcoinów, co jest logiczne, jeśli chcemy zmaksymalizować potencjalne zyski – bitcoin, jako największa kryptowaluta, jest zdecydowanie bardziej stabilny niż altcoiny, dlatego oferuje mniejszy potencjał do wzrostu.
Inwestor może jednak uważać, że tak zbudowany portfel ogranicza podejmowane przez niego ryzyko, co nie do końca jest prawdą. Jeśli bitcoin znajdzie się w hossie, a ceny przetrzymywanych przez inwestora altcoinów spadną, zyski z inwestycji w BTC faktycznie mogą zrównoważyć część strat. Jednak w przypadku bessy na szerokim rynku kryptowalut, na wartości stracą wszystkie aktywa trzymane przez inwestora.
W dywersyfikacji kluczowe jest więc, by instrumenty znajdujące się w portfelu były zależne od siebie w jak najmniejszym stopniu. W znalezieniu takich instrumentów mogą pomóc nam matryce przedstawiające korelacje między instrumentami – takie, jak ta widoczna poniżej.
Hedging nie ogranicza się do inwestycji na rynkach finansowych
Chociaż dotychczas mówiliśmy o hedgingu tylko w kontekście inwestowania/spekulacji, jest on powszechnie wykorzystywany przez podmioty, które nie mają nic wspólnego z grą na giełdzie.
Żeby to zrozumieć, wyobraź sobie rolnika uprawiającego kukurydzę, którą następnie będzie miał zamiar sprzedać. Rolnik ten będzie gotowy do sprzedaży kukurydzy w ciągu 6 miesięcy od teraz. Obawia się on jednak, że do tego czasu, cena kukurydzy, która aktualnie wynosi 250$ za tonę, może znacząco spaść, co będzie miało negatywny wpływ na osiągnięty przez niego zysk.
Rolnik sprzedaje więc kontrakty futures na kukurydzę, które wygasają za 6 miesięcy. Po drugiej stronie jego transakcji stoi podmiot, który planuje zakup kukurydzy za 6 miesięcy i który, w przeciwieństwie do rolnika, uważa, że wówczas, jej ceny będą wyższe, niż teraz.
W takim przypadku, kontrakt futures działa jak ubezpieczenie, chroniące każdą ze stron przed przewidywanym przez nią, niekorzystnym rozwojem wydarzeń.
Hedging na rynku forex
Hedging jest powszechny także na rynku forex, gdzie przedsiębiorstwa zabezpieczają się przed ryzykiem kursowym, wykorzystując instrumenty takie jak kontrakty futures, opcje czy swapy walutowe.
Przykładowo, firma eksportująca swoje produkty może zabezpieczyć się przed osłabieniem waluty, w której otrzymuje przychody, zawierając kontrakt forward na sprzedaż tej waluty w przyszłości po z góry ustalonej cenie. Tym samym, minimalizuje ryzyko strat wynikających z niekorzystnych zmian kursów.
Zaawansowana technika hedgingu: delta hedging
Bardziej zaawansowaną techniką hedgingową jest delta hedging.
Żeby zrozumieć jej założenia, na początek musimy wyjaśnić, czym właściwie jest tytułowa “delta”. To jeden z tzw. współczynników greckich, mierzących zmianę wartości opcji względem czynników, które wpływają na tę wartość. Są to:
- Delta
- Gamma
- Theta
- Vega
- Rho
Brzmi dość skomplikowanie, jednak delta jest miarą, która określa zmianę ceny danej opcji, w wyniku zmiany ceny instrumentu bazowego. Czyli innymi słowy – jest miarą wrażliwości ceny opcji na wahania cen instrumentu bazowego.
W ten sposób, opcje Call mają deltę mieszczącą się w przedziale od 0 do 1 (ich wartość rośnie wraz ze wzrostem ceny instrumentu bazowego), a opcje Put: od -1 do 0 (ich wartość spada wraz ze wzrostem ceny tego instrumentu).
Powiedzmy, że delta wynosi 1. To oznacza, że 1$ wzrostu ceny aktywa bazowego doprowadzi do 1$ wzrostu ceny przetrzymywanej opcji Call. Jeśli delta wynosi 0.5 – na każdy 1$ wzrostu ceny aktywa bazowego, będzie przypadało 0.5$ wzrostu wartości przetrzymywanej opcji Call. Z kolei jeśli delta wynosi np. -0.42, na każdy 1$ wzrostu ceny aktywa bazowego, cena opcji Put STRACI 0.42$. Ponieważ opcja Call jest po prostu pozycją długą, a Put – “shortem”.
To tzw. option delta, czyli – wskaźnik delta dla opcji.
Ważne!
Opcja może być:
- In the money – ITM: oznacza to, że jej wykonanie jest aktualnie opłacalne
- Out of the money – OTM: oznacza to, że jej wykonanie jest aktualnie nieopłacalne
- At the money – ATM: neutralna (gdy cena instrumentu bazowego jest równa cenie wykonania opcji lub znajduje się w jej bliskich okolicach)
Dlatego też:
- Gdy opcja Call jest głęboko OTM, jej delta zbliża się do 0, ponieważ zmiana ceny instrumentu bazowego ma niewielki wpływ na cenę opcji (czyli prawdopodobieństwo, że opcja stanie się ITM, jest niewielkie).
- Gdy opcja Call jest głęboko ITM, delta zbliża się do 1, ponieważ zmiana ceny instrumentu bazowego przekłada się niemal 1:1 na zmianę ceny opcji (opcja zachowuje się podobnie jak pozycja długa na instrumencie bazowym).
- Gdy opcja Put jest głęboko OTM, delta zbliża się do 0 – podobnie jak w przypadku opcji Call.
- Gdy opcja Put jest głęboko ITM, delta zbliża się do -1, ponieważ wzrost ceny instrumentu bazowego powoduje spadek ceny opcji put.
Teraz wyjaśnimy koncept tzw. position delta, czyli delty dla przetrzymywanych pozycji. Możemy policzyć ją z takiego wzoru:
Delta opcji x liczba zakupionych kontraktów x mnożnik kontraktu (z ang. contract multiplier)
W powyższym równaniu, mnożnik kontraktu to po prostu liczba akcji reprezentowana przez jeden kontrakt. Standardowo, w przypadku opcji na akcje spółek, wynosi on 100.
Z kolei Delta hedging polega na dodaniu do portfela pozycji, które przybliżają wskaźnik position delta do zera, gdzie zero oznacza brak ekspozycji na ryzyko wynikające z wahań cenowych.
Czyli jeśli przetrzymujesz pozycję z deltą pozytywną, by przybliżyć deltę portfela do zera, musisz rozbudować go o pozycję z deltą negatywną (i odwrotnie).
Ciekawostka:
Do strategii typu “delta neutral” należy m.in. Market Making HFT, polegający na dostarczaniu płynności aktywnym uczestnikom rynku, poprzez ciągłe wystawianie zleceń oczekujących Bid i Ask (Market Maker zarabia na różnicy między cenami Bid i Ask, czyli na tzw. spreadzie).
Jako że delta hedging służy przede wszystkim do ograniczania ryzyka związanego z przetrzymywanymi pozycjami, może być wykorzystywany np. podczas publikacji informacji mogących znacząco zwiększyć zmienność aktywów. W takim scenariuszu, narzędzie pomaga traderom “przeczekać” ewentualne turbulencje na rynku.
Arbitraż statystyczny
Do strategii z neutralną deltą, które w niewielkim stopniu przypominają hedging, można zaliczyć także te wykorzystujące arbitraż statystyczny. Przykładem jest Pairs Trading, która polega na znalezieniu dwóch skorelowanych ze sobą instrumentów, a następnie – zajmowaniu na nich dwóch przeciwstawnych pozycji w sytuacjach, kiedy korelacja ta zostanie przerwana.
Jako że strategia polega na jednoczesnym otwieraniu przeciwnych pozycji i zarabianiu na różnicach cen między instrumentami, zakłada także neutralność rynkową, przez co można nazwać ją specyficzną formą strategii hedgingowej. Należy jednak pamiętać, że Pairs Trading sam w sobie nastawiony jest na osiąganie zysków poprzez wykorzystywanie nieefektywności rynku, przy czym klasyczny hedging ma na celu przede wszystkim ograniczanie istniejącego ryzyka.
“Perfect Hedge” i ryzyko bazy
Chociaż na papierze hedging wygląda dosyć prosto, w praktyce wiąże się z problemami, z których największym jest tzw. Ryzyko Bazy (Basis Risk). Wynika ono z możliwości, że zysk wygenerowany przez instrument wykorzystywany jako hedge nie będzie w 100% rekompensować straty instrumentu zabezpieczanego.
Najłatwiej zrozumieć to na przykładzie ubezpieczenia. Powiedzmy, że wykupiliśmy polisę, która zabezpiecza nas przed nieszczęśliwym wypadkiem X. Wypadek X ma miejsce i wygenerował stratę w wysokości 200 jednostek. Ubezpieczyciel wypłaca nam kwotę rekompensującą szkody w wysokości 100 jednostek, tak więc pokrywa ona poniesione straty jedynie w 50%.
W scenariuszu perfekcyjnego hedgingu (Perfect Hedge), zmiana wartości instrumentu zabezpieczanego powinna być dokładnie zrównoważona przez zmianę wartości instrumentu zabezpieczającego (np. opcji Put lub kontraktu futures).
Na rynkach finansowych, Perfect Hedge jest jednak możliwy dość rzadko, ze względu na niedoskonałą korelację instrumentów. Na przykład:
- Możesz próbować ograniczyć ryzyko spadków cen akcji przetrzymywanych w Twoim portfelu poprzez otwarcie pozycji krótkiej na indeksie S&P500. Jednakże jeśli skład Twojego portfela nie pokrywa się ze składem indeksu, jest to niedoskonały hedge.
- Chcesz zabezpieczyć się przed ryzykiem spadku ceny jednej uncji złota. Przyjmijmy jednak, że na rynku nie istnieją derywatywy, których instrumentem bazowym jest złoto. Możesz więc hedge’ować ryzyko, korzystając z np. z kontraktów futures czy opcji na srebro czy platynę. Ceny srebra i platyny korelują pozytywnie z rynkiem złota, jednak korelacja ta jest niedoskonała.
Wady i zalety hedgingu w spekulacji i inwestowaniu
Zalety
- Ogranicza ryzyko w krótkim terminie: dzięki hedgingowi z wykorzystaniem opcji czy kontraktów terminowych, spekulanci są w stanie zabezpieczyć się przed ryzykiem związanym
- Umożliwia generowanie zysków w niekorzystnych warunkach rynkowych: trader umiejętnie korzystający z hedgingu, teoretycznie może przeczekać okres niekorzystny dla posiadanych przez niego aktywów, generując dodatkowy zysk
Wady
- Wysoki próg wejścia: w przypadku osób początkujących, prawdziwy hedging może być przerostem formy nad treścią. Warunkiem do wdrożenia strategii ograniczających ryzyko jest zrozumienie bardziej skomplikowanych instrumentów finansowych, takich jak opcje. Handel opcjami czy kontraktami futures najczęściej wymaga także większego kapitału. Często lepszym wyborem będzie więc nauka podstaw dywersyfikacji portfela.
- Ograniczenie potencjalnych zysków: hedging jest przeznaczony przede wszystkim dla tych, którzy są zainteresowani inwestowaniem aktywnym. Jeśli gromadzisz w portfelu spółki z zamiarem przetrzymywania ich następne kilka-kilkanaście lat, może okazać się zbędny, lub nawet kontrproduktywny – ponieważ będzie uszczuplał osiągane przez Ciebie zyski.
- Ryzyko bazy
FAQ (Najczęściej zadawane pytania)
Na czym polega hedging?
Hedging jest odpowiednikiem ubezpieczenia na rynkach finansowych. To strategia inwestycyjna mająca na celu ograniczenie ryzyka związanego z przetrzymywanymi przez nas pozycjami, poprzez otwarcie pozycji im przeciwstawnych. Wyróżniamy dwa główne rodzaje hedgingu: hedging sprzedażowy (zabezpieczenie przed spadkiem cen) i hedging zakupowy (zabezpieczenie przed wzrostem cen).
Czym jest hedging na forex?
W przypadku traderów detalicznych, hedging na forex i kontraktach CFD często oznacza otwarcie pozycji przeciwstawnej do tej, którą aktualnie przetrzymujemy w portfelu. Dzięki temu, “zamrażamy” nasz zysk/stratę i nie jesteśmy już eksponowani na ryzyko związane z wahaniami kursu (jednak wciąż ponosimy straty z tytułu kosztów transakcyjnych i naliczania swapów).
W przypadku przedsiębiorstw, hedging na forex może wynikać z chęci zabezpieczenia się przed ryzykiem walutowym. Firmy mogą np. zabezpieczać się przed osłabieniem waluty, w której osiągają przychody, z pomocą kontraktów futures, forward czy swapów walutowych.
Powiązane wpisy:
HFT – czym jest handel wysokich częstotliwości? 
News trading (handel na danych) – na czym polega? 
Co to jest day trading? Jak korzystać z tej strategii? 
Co to jest swing trading? Jak korzystać z tej strategii? 
Short squeeze – czym jest i jak czym polega? 
Czym jest i na czym polega Wash Trading? 
Czym jest scalping kryptowalut? Na czym polega? 
Czym jest atak Sybil? Na czym polega? 
Czym jest Pump and Dump? Na czym polega?
