Każdy kto zamierza zainwestować swoje środki na rynku kapitałowym musi być świadomy, że ceny akcji, towarów czy walut zmieniają się w czasie. Mimo, że na chłodno wydaje się to “oczywistością” to jednak w okresach gwałtownego skoku zmienności inwestorzy dają ponieść się emocjom i bardzo często ekstrapolują bieżącą zmienność. Szczególnie widoczne jest to w sytuacji bardzo dużego spadku wartości indeksu lub akcji, kiedy inwestorzy oczekują dalszej gwałtownej zmiany cen. Zagadnienie zmienności jest bardzo szerokim tematem, z tego powodu w tym artykule opisany zostanie najbardziej znana “miara zmienności”. Jest nią indeks zmienności, którego skrót to VIX.
Aktualną wartość indeksu VIX sprawdzisz na stronie Tradingview lub Yahoo Finance.
Aby zrozumieć mechanikę działania wspomnianego indeksu należy odpowiedzieć na pytanie: czym jest zmienność? Wielu utożsamia zmienność z gwałtownymi spadkami lub wzrostami, ale jest to tylko jeden z rodzajów zmienności. Należy jeszcze przypomnieć o sytuacjach, kiedy cena zamknięcia nie różni się zbytnio od ceny na zakończenie poprzedniej sesji. Wtedy też może pojawić się duża zmienność. Jest ona “ukryta” wewnątrz sesji i widoczna w postaci dużych “cieni” (zarówno górnych jak i dolnych).
Większość ludzi nie lubi zmienności, kojarzy im się z ryzykiem. Co więcej zmienność “niszczy” to, co wielu lubi: gładką krzywą kapitału. To właśnie z niechęci do zmienności wielu posiadaczy kapitału woli inwestować w “bezpieczne” obligacje i nieruchomości. Zmienności nie należy się bać. Jest to naturalne zjawisko na rynku kapitałowym i należy je zaakceptować, a nawet z niego korzystać. Przecież okresy paniki rynkowej, gdzie zmienność jest duża, są okresem, gdzie pieniądze “dosłownie leżą na ulicy”. Trzeba się tylko po nie schylić. Tak było w 2008-2009 roku kiedy załamanie rynków kapitałowych pozwoliło kupić świetne spółki po absurdalnie niskiej cenie. Podobnie było w marcu 2020 roku, kiedy panika sprzedaży doprowadziła do pojawienia się wielu rynkowych okazji. Świetnym narzędziem, które pomaga korzystać ze zmienności jest VIX, zwany także indeksem strachu.
Indeks VIX
Historia indeksu VIX sięga lat osiemdziesiątych XX wieku. Duży wkład w badania nad zmiennością miało dwóch profesorów: Mensch Brenner i Dan Galai. Stworzyli oni pierwszy wskaźnik zmienności. Miało to miejsce w 1986 roku. Wspomniane rozwiązanie znalazło się w pracy zatytułowanej “News Financial Instruments for Hedging Changes in Volatility”. Wspomniany wskaźnik został nazwany w publikacji jako Indeks Sigma (symbol sigma stanowi miarę zmienności w matematyce finansowej).
Praca odbiła się szerokim echem w świecie finansów, jednak dopiero po sześciu latach swoje prace nad zmiennością zaczęło CBOE (Chicago Board Options Exchange). Celem jaki przyświecał CBOE było stworzenie indeksu opartego na zmienności rynku opcji. Finalnie, indeks zmienności powstał w 1993 roku. Ogromny wkład w stworzenie indeksu miał profesor Whaley. Indeks VIX określa oczekiwaną zmienność na indeksie S&P 500 na następne 30 dni. Miara jest pokazywana w stosunku rocznym. No dobrze, ale jak to działa?
Przeczytaj także o indeksie Fear and Greed dla rynku kryptowalut.
Mechanika działania indeksu strachu
Mechanikę działania indeksu VIX najłatwiej wytłumaczyć na przykładzie ubezpieczeń na dom. Czasem posiadacz nieubezpieczonego domu na Florydzie byłby w stanie zapłacić za ubezpieczenie swojej nieruchomości więcej niż zwykle. Może to być przykładowo informacja o zbliżającym się huraganie do wybrzeży Florydy. W takiej sytuacji właściciel nieruchomości będzie skłonny ubezpieczyć swój dom płacąc „horrendalnie” wysokie stawki. Wynika to z tego, że znacznie zwiększa się prawdopodobieństwo utraty domu. Jeśli znajdzie się więcej takich “zdesperowanych” posiadaczy nieruchomości zwiększy się popyt na ubezpieczenia. W takiej hipotetycznej sytuacji ubezpieczyciele widząc, że rośnie popyt zaczynają podnosić ceny polis nawet do bardzo dużych poziomów.
Tak wygląda w uproszczeniu sytuacja na rynku kapitałowym. Jeśli inwestorzy spodziewają się, że ceny akcji będą spadać (najczęściej ma to miejsce, kiedy już spadki trwają) to zaczynają kupować opcje put (sprzedaży), aby zabezpieczyć swój portfel oraz zarobić na spadkach. Opcje put można nazwać polisą na rynkowy krach. Im większe są oczekiwania inwestorów co do dalszych spadków (dominuje strach), tym większy jest popyt na opcje. Jeśli rośnie popyt na opcje put to zgodnie ze zdrowym rozsądkiem ceny muszą rosnąć. W efekcie, w modelu wyceniane jest to jako wzrost zmienności implikowanej. Jest to swoista premia za ryzyko, jaką biorą na siebie wystawiający opcję put (“ubezpieczyciele”). Im wyższa zmienność implikowana opcji put, tym większe oczekiwania co do dalszych spadków. W takiej sytuacji wzrost popytu na opcji put przekłada się na wzrost wartości indeksu VIX.
Indeks VIX – historyczne przykłady
Im wyższy jest poziom VIX, tym większy jest strach na rynku co do przyszłości na rynku akcji. Wysokie wskazania indeksu strachu korelują z okresami gwałtownych spadków. Paradoksalnie, im więcej uczestników rynku chciało się zabezpieczyć przed dalszymi spadkami (wysoki VIX), tym większa była szansa na osiągnięcie dodatniego wyniku poprzez uzyskanie długiej pozycji na indeksie S&P 500, w dłuższym okresie czasu. W listopadzie 2008 roku indeks VIX osiągnął najwyższy odczyt w historii – około 81 punktów (skala jest od 0 do 100), jednak był to jeden z najlepszych momentów na kupno wielu spółek.
Strategia short volatility
Strategia short volatility polega na tym, że inwestor zakłada, że wysoka zmienność jest chwilowa i należy skorzystać z tego poprzez granie na krótko na kontraktach terminowych. Przykładem mogą być notowania kontraktu terminowego na VIX wygasającego we wrześniu 2021 roku (VIU21). Na początku roku VIX dla tego kontraktu terminowego wzrósł około 25 do 30. Od końca lutego 2021 roku do początku czerwca 2021 roku kontrakt terminowy na VIX spadł z 30 poniżej 21.
Przez większość czasu taka strategia jest zyskowna, jednak w okresie skokowego wzrostu zmienności zajęcie krótkiej pozycji na kontrakcie terminowym może wyczyścić rachunek. Z tego powodu część inwestorów woli kupować opcje put na kontrakt terminowy na VIX, aby kontrolować ryzyko. Można również kupić jednostki ETF-a dającego ekspozycję na stratęgię short volatility. Poniżej ProShares Short VIX Short-Term Futures ETF (SVXY).
Strategia long volatility
Jest to popularna strategia wśród początkujących inwestorów, którzy liczą, że spodziewany wzrost zmienności doprowadzi do zwielokrotnienia rachunku. Tacy inwestorzy liczą na to, że zajmą pozycję tuż przed „gwałtownym spadkiem”, co spowoduje skokowy wzrost zmienności. Jednak najczęściej strategie kończą się stratą, ponieważ VIX ma „naturalną” tendencję do spadku. Można kupić jednostki ETF-a, dającego ekspozycję na strategię long volatility. Poniżej ProShares VIX Short-Term Futures ETF (VIXY).
Index VIX – Podsumowanie
Indeks strachu (VIX) może być ciekawym narzędziem do określenia momentów „spadkowego przesilenia”, które daje szansę na kupienie akcji po atrakcyjnych cenach. Istnieją również instrumenty, które pozwalają handlować VIX-em. Przykładem mogą być kontrakty terminowe na VIX, opcje na kontrakty na VIX czy ETF-y ze strategiami long albo short volatility.
Powiązane wpisy:
Indeks strachu i chciwości (Fear and Greed) 
CVI (Crypto Volatility Index) – indeks zmienności kryptowalut 
Wskaźnik zmienności ATR – czym jest? 
Indeks Crypto Fear & Greed – co to jest? Czym jest Interwał Czasowy (TF, Time Frame)? Czym jest trend? Definicja, analiza trendu Wstęga Bollingera – czym jest? Interpretacja Wskaźnik FI (Force Index) – czym jest? Wskaźnik ULT (ultimate oscillator) – czym jest? Wsparcie i opór – czym są poziomy wsparcia i oporu?
