Zastanawiasz się jak działa rynek spot i czym różni się od innych typów rynków finansowych? W tym tekście wyjaśniam na czym polega, co go cechuje i czym różni się od innych rynków finansowych.
Rynek spot/rynek kasowy – co oznacza?
Rynek spot jest jednym z kilku głównych typów rynków finansowych (akcji, długu, walutowych i towarowych). To, co wyróżnia go spośród innych rynków to natychmiastowa wymiana waluty na inną walutę lub towar. W przypadku rynku spot transakcja rozliczana jest po bieżącym kursie. Stąd właśnie bierze się nazwa „spot” oznaczająca w języku angielskim po prostu „na miejscu”.
W języku polskim funkcjonuje również określenie „rynek kasowy” ze względy na to, że transakcje, które odbywają się na rynku spot to zakup waluty za inną walutę w sposób natychmiastowy. Choć określenie natychmiastowy również jest względne, gdyż pełne rozliczenie transakcji trwa zazwyczaj od 1 do 2 dni, w którym to strony transakcji mają czas na ewentualne poprawienie błędów oraz zaksięgowanie operacji.
Kiedyś ten odstęp czasowy wynikał głównie ze względów technologicznych – przed erą komputerów przetwarzaniem transakcji zajmowali się głównie ludzie. Dzisiaj ten proces jest w znacznym stopniu zautomatyzowany, ale uzasadnieniem pozostania przy tym okresie „opóźnienia” w rozliczaniu transakcji są wciąż względy ludzkie – a dokładnie możliwość błędów powstałych przy wprowadzaniu parametrów zlecenia przez pracowników banku lub funduszu inwestycyjnego. W żargonie finansowym określa się to jako settlement date T+2 – w przypadku gdy mamy dwudniowe opóźnienie dnia, w którym została zawarta transakcja (trade date) w stosunku do dnia pełnego rozliczenia transakcji (settlement date)
Głównymi uczestnikami rynku spot są banki oraz fundusze inwestycyjne, handlujące na własny rachunek lub w imieniu swoich klientów. Transakcje typu spot odbywają się na rynkach regulowanych (giełdy walutowe, giełdy akcji, giełdy towarowe…) oraz w trybie OTC (over-the-counter) czyli poza rynkiem regulowanym, gdy dwie strony indywidualnie uzgadniają ze sobą parametry transakcji. Najprostszym przykładem transakcji spot na rynku OTC jest kupno waluty w kantorze, a bardziej skomplikowanym kupno 10 milionów dolarów amerykańskich za złotówki w celu opłacenia zamówienia, które ma zostać opłacone w dolarach.
Przykładem rynku spot jest Warszawska GPW: Giełda Papierów Wartościowych, gdzie handluje się akcjami firm. W 2014 roku Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych ogłosił przejście ze standardu T+3 na standard T+2, co o jeden dzień skróciło czas rozliczania transakcji. Efektywnie oznacza to, że np. pieniądze ze sprzedaży akcji były dostępne na naszym rachunku maklerskim już po dwóch, zamiast trzech dni. Największą na świecie giełdą akcji spot jest NYSE: New York Stock Exchange, gdzie handluje się akcjami (głównie) amerykańskich przedsiębiorstw.
Cena spot – co oznacza?
Mianem ceny spot określa się cenę instrumentu na rynku spot, czyli dostępnego natychmiast, od razu. Cena ta może różnić się od cen kontraktów futures, gdyż w ich przypadku dostawa instrumentu ma miejsce w przyszłości, a do tego czasu ceny mogą się zmienić. Jeśli cena spot jest niższa od ceny futures oznacza to, że rynek oczekuje wzrostów. Przeciwna sytuacja – cena na rynku kasowym wyższa od ceny kontraktów terminowych wskazuje, że inwestorzy spodziewają się spadków.
Rynek kasowy, a inne rynki finansowe
Poza rynkiem spot wyróżnia się jeszcze rynek opcji oraz rynek kontraktów terminowych, a dokładnie kontrakty CFD (contract for difference), kontrakty futures i kontrakty forward. Tak jak wspomnieliśmy w poprzedniej części główną różnicę między rynkiem spot, a rynkami opcji oraz kontraktów terminowych jest to, że w przypadku rynku spot (rynku kasowego) do wymiany dochodzi natychmiast, a w przypadku kontraktów terminowych mamy do czynienia z dostawą towaru lub waluty w przyszłości – stąd nazwa futures oraz forward wskazująca na odbywającą się w przyszłości dostawę)
Czasami transakcje futures blisko daty wygaśnięcia również określa się jako transakcje spot, ze względu na to, że efektywnie transakcje na rynku spot nie są natychmiastowe, ale mają jedno- lub dwu-dniowe opóźnienie w rozliczeniu, co sprawia, że wygasający za jeden-dwa dni kontrakt futures zasadniczo jest tożsamy z transakcją spot.
Warto tutaj zaznaczyć, że o ile rynek spot łączy w sobie rynek giełdowy (regulowany, zcentralizowany, standaryzowany) z rynkiem OTC (mniej regulowanym, zdecentralizowanym, niestandaryzowany), to w przypadku kontraktów futures z definicji mamy do czynienia tylko z rynkiem giełdowym, a w przypadku kontraktów forward tylko z rynkiem OTC.
Jeśli chodzi o opcje, to sytuacja jest znacznie bardziej skomplikowana ze względu na ich różnorodność (opcje waniliowe, egzotyczne, binarne, binarne-range) i nie będziemy ich szczegółowo omawiać w tym wpisie. Generalnie rzecz ujmując opcje, podobnie jak kontrakty terminowe nie są wykonywalne natychmiastowo, lecz zależą od zmian cen od momentu kupna do momentu wykonania opcji (expiration date).
Zalety i wady rynku spot
Wśród zalet rynku spot na pewno jedną z najistotniejszych jest jego ogromna płynność. Z tego powodu ceny aktywów na rynku kasowym często wpływają na ceny aktywów na rynkach kontraktów terminowych. Jednak potężna płynność pociąga za sobą też inne zalety: możliwość realizacji dużych zleceń po korzystnych cenach oraz niewielkie spready (różnice między cenami kupna i sprzedaży).
Niestety istnieją również wady: rynek spot w przypadku niektórych instrumentów, szczególnie towarów oznacza konieczność fizycznej dostawy, co sprawia że niekoniecznie nadaje się do spekulacji. Kupno dużej pozycji na rynku towarowym oznacza konieczność magazynowania tego, co kupiliśmy, co w przypadku ropy naftowej, metali przemysłowych, gazu, mięsa czy płodów rolnych oznacza konieczność posiadania pojemnego magazynu oraz mocy przewozowych. Na szczęście w przypadku rynku akcji, czy rynku walutowego nie stanowi to problemu ze względu na to, że aktywa te są przechowywane na naszych kontach maklerskich lub bankowych.
Powiązane wpisy:
Jak handlować na polskich parach handlowych spot na Binance? 
Czym jest Augur (REP)? Opisujemy rynek prognoz na Ethereum 
Jak działa WAX? Opis platformy blockchain obsługującej rynek NFT 
3 najlepsze ETFy na rynek chiński 
Najlepsze ETFy na rynek turecki 
Short squeeze – czym jest i jak czym polega? 
Kanał Donchiana – czym jest? Jak z niego korzystać? 
Czym jest arkusz zleceń? Do czego służy? 
Profil wolumenu – czym jest i jak działa? 
Czym jest zysk/strata netto (EAT)? Jak obliczyć?
