zkSync (ZK). Nasza analiza warstwy 2 opartej o zero knowledge

Ethereum jest jak demokracja. Działa nieefektywnie, ma sporo wad, wszyscy narzekają – ale wciąż nie wymyślono niczego lepszego. Nowym sposobem na jego ulepszenie mają być rollupy L2. Jednym z pretendentów jest zkSync, uważany za rozwiązanie z wielkim potencjałem. Czy słusznie?

Kurs ZKsync
(ZK/PLN)

0,53 PLN

(0,14 USD)

Zmiana ceny (24h)

-4,88% (-0,027 PLN)

Ranking

171

1h

-0,75%

24h

-4,88%

7d

-9,06%

14d

-4,73%

30d

-8,94%

200d

0,00%

1y

0,00%

Kapitalizacja

498 683 447 USD

Zmiana kapitalizacji (24h)

-4,96%

Max cena (24h)

0,14 USD

Min cena (24h)

0,13 USD

Wolumen (24h)

114 313 951 USD

Historyczne maksimum

0,32 USD (2024-06, -57,73%)

Ilość w obrocie

3 675 000 000 ZK

Ilość maksymalna

21 000 000 000 ZK

Za 100 PLN kupisz 189,27 ZK

Najlepsza giełda z ZKsync

Strona projektu: zksync.io

Ostatnia aktualizacja 2024-11-21 07:21

Wykres kryptowaluty ZKsync

Po krótkotrwałej eksplozji zainteresowania sieciami Layer 1, obecnie uwaga rynku zdecydowanie przesunęła się na projekty Layer 2. To one mają pogodzić ogień z wodą: bezpieczeństwo Ethereum z szybkimi i tanimi transakcjami.

O ile rozwiązaniem na dziś są rollupy typu optymistycznego (zwłaszcza Arbitrum), jutro należy do tych opartych o dowody wiedzy zerowej (ZKP).

Ten segment jednak także jest zatłoczony. Linea, Scroll, Polygon zkEVM, Starknet, Loopring… Jak dobry musi być zkSync, by mieć szansę w tak mocno obsadzonym wyścigu?

O co chodzi z zkSync

zkSync to rollup Layer 2 na Ethereum, zbudowany na dowodach wiedzy zerowej, konkretnie zk-SNARKs. Główną ideą jest przeniesienie skomplikowanych obliczeń poza blockchain i publikowanie w łańcuchu L1 wyłącznie gotowych wyników operacji. Szybko, tanio i bezpiecznie, gdyż transakcje muszą zostać ostatecznie sprawdzone i zakotwiczone w sieci głównej Ethereum.

Pssst! A czy wiesz, że na giełdzie kryptowalut Binance możesz otworzyć konto z dożywotnim 20% rabatem prowizje? :)

Dotychczasowe testy mówią, że zkSync może zaoferować wydajność ponad 20 000 TPS, stając się jednym z najbardziej wydajnych rozwiązań L2. Projekt ma charakter open source, zachowując przejrzystość i możliwość sprawdzenia kodu przez społeczność.

Twórca protokołu, firma Matter Labs rozpoczęła pracę nad wykorzystaniem ZKP już w roku 2019 roku. Pierwsza wersja protokołu została uruchomiona w czerwcu 2020 r., potem nastąpiły kolejne ulepszenia. W lutym 2023 wprowadzono duży update, dodano sporo nowych funkcji oraz ogłoszono zmianę nazwy zkSync 2.0 na zkSync Era.

zkSync ma mocne plecy. Matter Labs zebrało 400 milionów dolarów od wielu funduszy VC oraz indywidualnych inwestorów. Wśród nich są Ethereum Foundation, a16z, Dekrypt Capital, Dragonfly Capital, BitDAO, OKX Ventures i wielu innych prominentów.

Przykładowa transakcja zkSync

Pod względem technicznym zkSync to istny kombajn, składający się z tysięcy elementów i praktycznie niezrozumiały dla ludzi bez doktoratu z matematyki. Smartkontrakty, warstwa rollupów, baza danych stanu, generator dowodów ZK, maszyna wirtualna zkEVM, warstwa kompresji danych, mosty…

Każdy z tych komponentów pełni istotną rolę w zapewnieniu wydajności, bezpieczeństwa i funkcjonalności zkSync, jednak szczegółową ich analizę zostawmy geniuszom blockchain. W zamian zobaczmy, jak przebiega typowa transakcja (tx).

1. Inicjacja transakcji: użytkownik tworzy i podpisuje tx, która jest następnie wysyłana do sieci zkSync.
2. Grupowanie: sekwencer zbiera nadchodzące transakcje i grupuje je w bloki.
3. Wykonanie: transakcje są przetwarzane przez zkEVM, aktualizowany jest stan warstwy L2.
4. Generowanie ZKP: prover tworzy go dla całego bloku, zbiorczo potwierdzając poprawność wszystkich transakcji.
5. Publikacja na Ethereum: dane bloku wraz z dowodem ZK są publikowane w kontrakcie zkSync na Ethereum.
6. Weryfikacja dowodu: smartkontrakt zkSync na Ethereum weryfikuje dowód ZK.
7. Aktualizacja stanu: po pozytywnej weryfikacji, root stanu zkSync na Ethereum jest aktualizowany, by odzwierciedlić zmiany stanu na sieci L2.
8. Finalizacja: transakcje są uznawane za sfinalizowane po potwierdzeniu na Ethereum.

Cały ten proces zajmuje kilka minut, co jest szybsze niż w przypadku rollupów optymistycznych. Co więcej, z perspektywy użytkownika, transakcje są „finalizowane” na L2 niemal natychmiast, choć pełne bezpieczeństwo L1 uzyskują po kilku minutach.

Po pierwsze: bezpieczeństwo!

Wszystkie zaawansowane opcje zkSync zdałyby się psu na budę, jeśli system mógłby zostać skutecznie zaatakowany, a środki utracone. Jak rozwiązana jest kwestia bezpieczeństwa zkSync?

• wykorzystanie dowodów ZK zapewnia gwarancję poprawności wszystkich transakcji
• nawet w przypadku działania złośliwego operatora niemożliwe jest sfałszowanie transakcji
• zkSync opiera swoje bezpieczeństwo na pracy wszystkich walidatorów głównego łańcucha Ethereum
• protokół podlega regularnym audytom, przeprowadzanym przez zewnętrzne firmy
• kod zkSync jest otwarty, umożliwiając jego przegląd także przez społeczność
• krytyczne operacje w protokole wymagają zgody wielu zaufanych stron (multisig)
• projekt ma wbudowane mechanizmy wykrywania i zapobiegania atakom
• w przypadku wykrycia podejrzanej aktywności, wykonywanie operacji zostaje zatrzymane automatycznie

Wyłomem w kwestii bezpieczeństwa jest centralizacja sekwencerów przetwarzających transakcje, zarządzanych przez Matter Labs. Ich przyszła decentralizacja przewidziana jest w roadmapie projektu. Nawet obecnie jednak bezpieczeństwo funduszy jest gwarantowane przez smartkontrakty osadzone na Ethereum, co minimalizuje to ryzyko.

zkEVM – tak, ale jakie?

W swojej pracy platforma opiera się na własnym modelu zkEVM, symulujących wirtualną maszynę Ethereum (EVM). Takich rozwiązań na rynku jest kilka typów, a ich zróżnicowanie jest na tyle duże, że głos w tej sprawie zabrał sam Vitalik Buterin.

W swoim artykule zauważył on, że różne rollupy w odmienny sposób balansują pomiędzy zgodnością z EVM a szybkością. Podstawowe podejścia to:

• Typ 1, w pełni równoważny Ethereum, doskonale kompatybilny ale powolny (np. ZK -EVM Community Edition)
• Typ 2, ciut mniej kompatybilny z Ethereum, ale nieco szybszy (np. Scroll)
• Typ 3, znów mniej kompatybilny, za to jeszcze szybszy (np. Polygon zkEVM)
• Typ 4, omówiony poniżej (to właśnie zkSync)

System typu 4 wymaga co najmniej ponownego skompilowania kodu Solidity, a czasem nawet przepisania jego części. W efekcie adres kontraktu może różnić się od oryginalnego, napisanego dla EVM.

Jego największą zaletą jest bardzo szybkie przetwarzanie danych, wadą zaś zmniejszona kompatybilność z Ethereum i większa pracochłonność we wdrożeniu.

Idzie nowe – zkSync 3.0 i zkChains

Najnowsza aktualizacja protokołu zkSync 3.0, wydana 7 czerwca 2024 r., przyniosła sporą zmianę. Do dotychczasowego łańcucha zkSync Era dołączy wkrótce ponad 20 nowych zkChains. zkSync przekształca się tym samym z pojedynczego łańcucha Ethereum L2 w Elastic Chain, złożony z wielu łańcuchów.

Z technicznego punktu widzenia będzie to zbiór autonomicznych łańcuchów ZK, połączonych ze sobą na poziomie protokołu, umożliwiający swobodny przepływ użytkowników i aktywów.

Koncepcja ta pozwala na tworzenie wyspecjalizowanych środowisk dla różnych typów aplikacji, takich jak DeFi, GameFi czy NFT. Łańcuchy takie nadal jednak korzystają jednocześnie z bezpieczeństwa głównego łańcucha zkSync, a więc pośrednio Ethereum.

Doskonale wpisuje się to w trend blockchainów specyficznych dla aplikacji, którego prekursorem była m.in. Polkadot.

Współpraca z innymi projektami Web3

Jeśli zkSync miałby być tak dobry jak głosi, powinien liczyć partnerów na pęczki… Faktycznie, wygląda, że tak się dzieje.

• Uniswap: integruje zkSync, aby obniżyć opłaty transakcyjne i przyspieszyć przetwarzanie swapów
• Aave: rozpoczęło integrację swojej platformy na tym łańcuchu
• Gitcoin: partnerstwo ma na celu umożliwienie bardziej efektywnych darowizn oraz grantów
• Curve: zakończono integrację, zapewniającą niższe opłaty i szybszą wymianę stablecoinów
• 1inch: zintegrował zkSync, wykorzystując go do optymalizacji routingu i redukcji kosztów
• Chainlink: współpracuje z zkSync, oferując usługi swoich wyroczni blockchain
• Yearn Finance: korzysta z zkSync, aby umożliwić tanie i szybkie realizowanie strategii inwestycyjnych
• Synthetix: używa zkSync, aby zmniejszyć koszty transakcji i poprawić efektywność operacji

Kolejne integracje są w planach, co dobrze świadczy o wiarygodności platformy.

Potencjał protokołu zkSync

• wydajność tysięcy transakcji na sekundę i niskie koszty transakcji
• natychmiastowa finalizacja transakcji
• wysokie bezpieczeństwo oparte na ZK-rollups
• względna kompatybilność z EVM i możliwość migracji smartkontraktów
• domyślna prywatność i możliwość jej dodatkowego podniesienia
• współpraca z wieloma platformami DeFi i NFT
• natywne rozwiązania account abstraction

Wyzwania i ograniczenia

• złożoność technologiczna utrudnia kodowanie i audyt smartkontraktów
• generowanie dowodów ZK jest obliczeniowo kosztowne
• komunikacja z innymi sieciami L2 wymaga dopracowania
• centralizacja sekwencerów i wysokie wymagania techniczne ich prowadzenia
• ograniczenia w typach transakcji, niestandardowe są trudne do zaimplementowania
• silna konkurencja ze strony innych protokołów

Konkurencja innych Layer 2

Projektów Layer 2 dla Ethereum jest cała masa. zkSync musi rywalizować m.in. z:

• Arbitrum – największa platforma L2, 40% całego rynku
• Base – wicelider, jego adopcja szybko rośnie
• Optimism – mocny numer 3, silna adopcja i wsparcie społeczności

Jak widać, cały Top 3 opiera się o Optimistic Rollups. Na długą metę ta technologia jest mniej rozwojowa, jednak chwilowo daje przewagę z tytułu łatwiejszego wdrożenia. Pierwsza platforma oparta o ZKP (Linea) figuruje na miejscu 6, zkSync przegrywa z nią o włos.

Zresztą – jeden obraz wart jest 1000 słów.

Tokenomika projektu i rola tokena ZK

Natywny token ekosystemu nazywa się ZK. Ma on bardzo krótką historię, Coingecko notuje go dopiero od połowy czerwca 2024. Z tego względu nie wszystkie szczegóły są jasne, a lista przypadków użycia zostanie zapewne uzupełniona. W lipcu 2024 wiemy, że token ma następujące zastosowania:

• Opłaty transakcyjne: tokeny ZK mogą być używane do płacenia za transfer aktywów, wymianę tokenów, tworzenie NFT itd
• Nagrody: ZK są rozdzielane za pośrednictwem airdropów, aby zachęcać do wkładu w ekosystem
• Zarządzanie: docelowo tokeny ZK będą używane w głosowaniach dotyczących rozwoju sieci
• Staking: zostanie uruchomiony po wprowadzeniu decentralizacji sekwencerów
• Zachęty dla dostawców płynności: będą rosnąć wraz z rozwojem DeFi na platformie.

Obecnie na rynku jest 16% z docelowych 21 milionów ZK (podaż ewidentnie jest ukłonem w stronę Bitcoina). Nie jest to wiele.

Z drugiej strony wcześni inwestorzy i zespół mają swoje tokeny zablokowane przez minimum rok po uruchomieniu tokena.

Jeśli przez palce patrzymy na dużą przyszłą podaż, tokenomika nie jest taka zła. 33,3% przydzielone „insiderom” to mniej niż w wielu innych projektach.

Jak i gdzie kupić kryptowalutę zkSync (ZK)?

Debiut tego projektu był jednym z najgłośniejszych w tym roku, a token ZK jest już dostępny na wielu platformach. Obok Binance, Bybit, OKX czy Gate.io, kupimy go także na HTX, MEXC czy Lbank. Co ciekawe, znajdziemy go także na Uniswap czy PancakeSwap V3, które są już zintegrowane z zkSync. Waluta wymiany to w przeważającej mierze USDT.

Kompatybilne z zkSync portfele to np. ArgentX, firmowy zkSync Wallet czy Metamask (po dodaniu sieci).

Czy zkSync to dobry projekt? Tak. Ma kilka słabszych stron (pewien kłopot z kompatybilnością czy centralizacja sekwencerów), jednak rekompensowane są one dużą wydajnością, szybkością pracy i bezpieczeństwem. Z tego powodu też jego adopcja postępuje szybko. Czy będzie zwycięzcą w wyścigu L2 ZK? Nie wiadomo, ale miejsce w Top 3 jest całkiem prawdopodobne.

Najczęściej zadawane pytania (FAQ)

Inwestowanie jest ryzykowne. Inwestuj odpowiedzialnie.

Powiązane wpisy:

Czym jest dowód z wiedzą zerową (zero-knowledge proof)? Warstwy blockchain – Layer 0, 1, 2, 3 – co to jest? Tezos (XTZ): Przewodnik po projekcie, nasza analiza i ocena Czym jest i jak działa Dash (DASH)? Nasza analiza i opinia Czym jest i jak działa PIVX? Analiza projektu i nasza opinia Cartesi (CTSI), czyli Linux na blockchainie. Analiza i nasza opinia WOO Network (WOO) – połączenie DeFi i CeFi. Nasza analiza i opinia Czy Aleph Zero (AZERO) to najszybszy blockchain ever? Ocena projektu Nasza recenzja sieci Solana (SOL). Szybkość kontra stabilność Krótka historia Notcoin (NOT). Nasza ocena projektu