NFT to unikalne tokeny kryptograficzne, zapisane trwale na blockchainie. Często używane są jako nośnik wątpliwej jakości obrazków, będąc obiektem dzikiej spekulacji finansowej. Choć to najbardziej widoczny przypadek użycia, mają one wiele innych zastosowań.
1. Co to jest NFT?
Pełna nazwa NFT brzmi: Non Fungible Token czyli token niezamienny. Słowo „niezamienny” oznacza, że jest on unikalny, jedyny w swoim rodzaju. W tym znaczeniu niezamienny jest np. rysunek Twojego dziecka albo napisana ręcznie kartka z życzeniami.
Ich przeciwieństwem są rzeczy doskonale zamienne, identyczne, jak puszki Coca Coli czy monety pięciozłotowe.
Tokeny NFT istnieją od roku 2014, ale szeroko weszły na rynek 2021. Ich pojawienie się wywołało manię podobną do „bańki dotcomów” pod koniec XX wieku. Po początkowym szale ich ceny i popularność mocno spadły. Obecnie wracają do gry, wychodząc jednocześnie poza początkowe przypadki użycia.
Tokeny NFT są rodzajem pliku, kontenera zawierającego dowolne dane. Mogą to być obrazy, muzyka, a nawet kod programu.
2. Jak działa NFT?
Tokeny NFT, podobnie jak kryptowaluty, oparte są na łańcuchu bloków, który jednoznacznie określa ich właściwości i posiadacza. Tak jak zwykłe krypto, mogą być przesyłane między portfelami. Zdecentralizowana sieć zapisuje każdą zmianę w kopii rozproszonej księgi, której zapisy przechowują tysiące komputerów.
Oparcie na blockchainie uniemożliwia wszelkie nieautoryzowane transakcje, np. sprzedaż tego samego NFT dwa razy. Pod tym względem tokeny niezamienne zachowują się jak kryptowaluty.
Podstawową cechą NFT jest natomiast unikalność – z zasady nie ma dwóch identycznych tokenów. Jeśli kolekcja obejmuje 10 tysięcy postaci, każda z nich choć drobnym szczegółem będzie różnić się od pozostałych.
Jeśli zaś po prostu powielimy obraz i jeszcze raz zapiszemy na blockchainie – inny będzie numer smartkontraktu, jego twórca i data utworzenia. Weryfikacja autentyczności, mimo identycznego wyglądu, nie będzie zatem nastręczać problemów.
3. Zastosowanie tokenów
Największą popularność tokeny NFT zdobyły jako nośniki obrazków, których użytkownicy chętnie używali jako swoich identyfikatorów w mediach społecznościowych. Niektóre NFT ze znanych cyfrowych kolekcji (np. Bored Ape Yacht Club) osiągały cenę nawet kilku milionów dolarów. Oczywiście finansowy sukces BAYC czy CryptoPunks wywołał lawinę naśladownictwa.
Tokeny NFT mają jednak wiele zastosowań poza przechowywaniem prostych awatarów.
3a. NFT jako nośnik sztuki
NFT są rewolucją na rynku digital art, nawet pomijając chwytliwe nagłówki (NFT „The Merge” sprzedane za 92 miliony dolarów!).
Idealnie wpisują się one w panujący obecnie trend cyfryzacji. Nie tylko zawierają zapis dzieła, ale także dokumentują jego historię i określają jasno wszystkie cechy. Smartkontrakty zapewniają tantiemy twórcom i pozwalają na samodzielną sprzedaż, uniezależniając ich od galerii sztuki i domów aukcyjnych.
Te zresztą też wiedzą skąd wieje wiatr i zaczynają same wystawiać NFT. Jeden z największych domów aukcyjnych, Christie’s, sprzedał cyfrowe dzieło Beeple za prawie 70 milionów dolarów.
Powstają już pierwsze muzea kolekcjonujące wyłącznie tę formę sztuki, jak The Seattle NFT Museum, kupują je także szacowne instytucje, jak francuskie Centre Pompidou. British Museum wybija zaś nawet własne tokeny w ramach projektu LaCollection.
3b. NFT jako inwestycja
Inwestowanie w NFT jest jednocześnie łatwe, niebezpieczne i potencjalnie zyskowne.
- Łatwe – aby je kupić, wystarczy posiadać dostęp do internetu i kryptowaluty.
- Niebezpieczne – po pęknięciu bańki 95% kolekcji NFT stało się bezwartościowych.
- Zyskowne – BAYC, które w 2021 r. można było kupić sporo poniżej 1 ETH, zyskały na wartości kilkadziesiąt razy.
Aby inwestować w NFT nie potrzebujesz marszanda, prawnika ani rzeczoznawcy. Jeśli nie stać Cię na całe dzieło, możesz kupić jego fragment. Możesz także nabyć dzieło cyfrowe, dokładnie odwzorowujące cenny oryginał, a następnie je zniszczyć, by podnieść wartość NFT.
Podsumowując – inwestowanie w tego rodzaju cyfrową własność może się opłacić, wymaga jednak głębokich kieszeni, rozeznania w rynku i zamiłowania do ryzyka.
3c. NFT w grach i Metaverse
Ta kategoria tokenów NFT do potencjalnej wartości inwestycyjnej dodaje aspekt użyteczności.
Nieruchomości w Metaverse potrafią dziś kosztować więcej, niż prawdziwy dom z ogrodem. Nie wynika to tylko ze snobizmu – cyfrowe parcele mogą przynosić realny zysk z ich wynajęcia lub generować ruch klientów.
Metaverse staje się powoli wirtualnym odpowiednikiem galerii handlowych, nic dziwnego że Wirtualną Rotundę zbudował w Decentraland także PKO BP.
Przedmioty z gier są idealnym obiektem do zapisania jako NFT. Wirtualne dobra, potwory czy bohaterowie pozwalają swoim właścicielom na monetyzację setek godzin, spędzonych w grze. Mogą zapewnić także twórcom gier nowe źródła dochodów, płynące z żywiołowego rozwoju cyfrowej ekonomii.
3d. NFT w biznesie
Niezamienne tokeny mogą być niezastąpione także w poważnych zastosowaniach biznesowych.
Słowo klucz to tokenizacja, czyli powiązanie własności tokena NFT z konkretnymi prawami w świecie realnym. Przykłady:
- Tokenizacja alkoholu przez Ernest & Young, łącząca własność butelek cennego wina z posiadaniem tokenów ERC-721.
- Tokenizacja amerykańskich obligacji rządowych o wartości 270 milionów dolarów przez Franklin Templeton, mająca na celu ułatwienie obrotu nimi.
- Tokenizacja kolekcji butów Nike, dająca prawo własności personalizowanego obuwia, do momentu ich odebrania bezpiecznie przechowywanego przez firmę.
Temat jest bardzo obszerny, zaś z tokenizacji korzystają już tak znane firmy jak IBM, Boston Consulting Group, Goldman Sachs czy PayPal.
3e. Inne zastosowania
Powyższe zestawienie bynajmniej nie wyczerpuje tematu. NFT mogą być wykorzystywane także jako potwierdzenie tożsamości, bilet wstępu, domena Web3, rozwiązanie dla łańcucha dostaw. Szerzej omawiamy ten temat w materiale linkowanym poniżej.
4. Ich zalety i wady
Jak każda nowa technologia, NFT mają zarówno swoje zalety, jak i wady. Są one pochodną ich właściwości, wynikających z użycia technologii blockchain.
Zalety tokenów niezamiennych
- unikalność: z założenia każdy token jest jedyny w swoim rodzaju i niepowtarzalny,
- bezsporna własność: NFT jednoznacznie wskazuje swojego właściciela, nie można sfałszować jego metadanych,
- dostępność: można nimi handlować 24/7 bez potrzeby udziału strony trzeciej,
- potencjał zwrotu: mogą być one ciekawym (choć wysoce spekulacyjnym) nośnikiem wartości,
- użyteczność: NFT mogą mieć konkretne zastosowanie, choćby potwierdzając naszą tożsamość,
Wady tokenów niezamiennych
- ogromna podaż: niska bariera wejścia spowodowała zaśmiecenie rynku obrazkami,
- brak wartości wewnętrznej: cena NFT jest umowna, bez związku z kosztami jego wytworzenia,
- skoki cen: rozmyta wartość powoduje gwałtowne wzrosty i spadki cen tokenów,
- brak regulacji: rynek NFT to Dziki Zachód, obecne są tu manipulacje cen czy łamanie praw autorskich,
- możliwość oszustwa: podrobione kolekcje, rugpule, pishing – omawiamy ten problem dalej.
5. Techniczne ujęcie NFT
NFT są tokenami opartymi na blockchainie. Ponieważ istnieje wiele blockchainów, tokeny mogą występować w wielu formatach, nie zawsze ze sobą kompatybilnych.
Numerem jeden jest łańcuch Ethereum, jednak ze względu na wysokie koszty związane z jego używaniem musi się on liczyć z konkurencją. Ostatnio odpowiednik NFT (Bitcoin Ordinals) uruchomiono nawet na największym łańcuchu.
Udział blockchainów w tym rynku
Udział poszczególnych łańcuchów w wielkości obrotu w dolarach (nie ilości NFT) na lipiec 2023 r. wygląda następująco:
Miejsce | Blockchain | Udział w % |
1 | Ethereum | 84.0 |
2 | Bitcoin | 11.0 |
3 | ImmutableX | 2.5 |
4 | Polygon | 1.0 |
5 | Solana | 0.7 |
6 | Flow | 0.4 |
7 | Arbitrum | 0.2 |
8 | BNB Chain | 0.2 |
Formaty tokenów na łańcuchu Ethereum
Najbardziej znane formaty tokenów NFT na łańcuchu Ethereum to:
- ERC-721: standard reprezentujący pojedynczy, unikalny i niepodzielny zasób. Sprawdzony w praktyce, jednak ze względu na swoje ograniczenia niewygodny do jednoczesnego przenoszenia wielu zasobów,
- ERC-1155: standard nowocześniejszy, rozwiązujący opisany wyżej problem z wydajnością. Umożliwia on zbiorcze przesyłanie wielu tokenów jednocześnie, zarówno niezamiennych, jak i zamiennych.
Tokeny ERC-721 przechowa każdy portfel kompatybilny z Ethereum, ERC-1155 jest nieco bardziej wymagający. Kwestię przechowywania NFT omawiamy w dalszej części artykułu.
Więcej informacji na temat technicznych aspektów tokenów niezamiennych znajdziesz w artykule What are NFT standards.
6. Gdzie kupić i sprzedać NFT?
NFT, którego nie możemy kupić albo sprzedać, jest mało użyteczny. Na szczęście ten problem może zostać rozwiązany na kilka różnych sposobów.
- Zdecentralizowane rynki NFT. Są to wyspecjalizowane giełdy, bezpośrednio łączące strony transakcji. Do największych i cieszących się zaufaniem należą Blur oraz OpenSea.
- Giełdy scentralizowane. Obrót NFT jest uzupełnieniem ich handlu kryptowalutami. Znane rynki to Binance NFT, Kucoin WindWane oraz Gate.io
- Wewnętrzne rynki gier i Metaverse. Praktycznie każda większa platforma ma swój własny rynek, zaczynając od Decentraland, przez Axie Infinity do Vulcan Forged.
- Domy aukcyjne (duże transakcje). Naszego CryptoPunka możemy sprzedać także za pośrednictwem renomowanych platform w rodzaju Christie’s czy Sotheby’s.
7. Jak stworzyć własne NFT?
Dziś twórcą może być każdy, a kreacja NFT nie nastręcza żadnych trudności.
Można tworzyć takie tokeny na kilka sposobów, najprostsze jest skorzystanie z narzędzi wbudowanych w serwisy służące ich sprzedaży.
Prześledzimy ten proces na przykładzie tworzenia NFT na OpenSea.
Kroki wstępne
- Otwarcie konta. Jest niezbędne, aby móc tworzyć NFT na platformie OpenSea. Na szczęście procedura jest banalnie łatwa i sprowadza się do podłączenia swojego portfela (można użyć popularnego Metamask).
- Zasilenie portfela. Wprawdzie swoje NFT możemy utworzyć nawet za darmo, jednak nie zaszkodzi posiadać trochę kryptowaluty (np. MATIC) na potrzeby późniejszego rozliczenia transakcji.
Wybijanie (minting) NFT
- Wybieramy opcję Create na górnej listwie (lub Studio w menu rozwijalnym).
- Następnie musimy zdecydować, czy tworzymy NFT wymagające mintowania przez nabywcę (Drop a collection), czy też po od razu utworzymy token (Mint an NFT). Wybierzmy drugie rozwiązanie.
- Najpierw tworzymy swoją własną kolekcję, dla obniżenia kosztów wybierając łańcuch Polygon. Zatwierdzamy wdrożenie smartkontraktu w Metamask. Po opublikowaniu kontraktu kolekcji możemy już przystąpić do tworzenia NFT.
- Wybijamy NFT. Załączamy odpowiednią grafikę, plik mp3 czy film (maksymalny rozmiar to 100 MB). Nadajemy tokenowi nazwę, opis, możemy też określić jego unikalne cechy. Po kliknięciu Utwórz potwierdzamy transakcję w naszym portfelu.
To już wszystko – NFT został utworzony. Znajduje się w naszym portfelu, możemy również użyć eksploratora by podając numer transakcji upewnić się, że został on zapisany w łańcuchu.
8. Bezpieczne przechowywanie NFT
Portfele do przechowywania NFT możemy podzielić wg dwóch najważniejszych kryteriów:
- Rodzaj portfela. Mogą to być portfele zimne (offline) lub online (gorące). Offline (nie podpięte do Internetu) to przede wszystkim portfele sprzętowe, np. Ledger lub Trezor, oraz stalowe lub papierowe.
Wygodniejsze, choć mniej bezpieczne są portfele online: aplikacje komputerowe, mobilne lub rozszerzenia przeglądarki. - Obsługa danego łańcucha. Propozycje portfeli online dla najpopularniejszych łańcuchów wyglądają następująco:
- Ethereum, Polygon, ImmutableX, BNB Chain i inne kompatybilne z EVM: Metamask, Trust Wallet,
- Bitcoin: Ordinals, UniSat,
- Solana: Backpack, Phantom,
- Cardano: Nami, Eternl.
Zasady bezpiecznego przechowywania NFT są takie same jak dla kryptowalut i obejmują przede wszystkim trzymanie w tajemnicy naszego hasła i frazy seed oraz unikanie interakcji z nieznanymi osobami i serwisami www.
9. Zarabianie na NFT
Choć zarabianie na NFT jest możliwe, inwestowanie pieniędzy w nie jest zajęciem ryzykownym. Wykonalne jest jednak także zdobywanie (niekiedy wartościowych) NFT bez ponoszenia kosztów.
Pozyskiwanie NFT bez inwestycji
- darmowe airdropy NFT – sporo śmieci, ale trafiają się perełki. Ich listę prowadzi wiele stron, np. AirdropAlert. Sprawdź także inne sposoby na darmowe NFT,
- granie w gry Play2Earn – pozwalaja zdobyć użyteczne zasoby i postaci, możliwe do sprzedania na rynku wtórnym,
- własna kolekcja – zwłaszcza, jeśli masz już spore grono obserwujących w socjalmediach.
Inwestowanie w NFT
- flipping – kupno i sprzedaż NFT na rynku wtórnym, wymaga kapitału oraz śledzenia trendów,
- zakup nowych NFT – kupno i HODL licencjonowanych NFT dobrych marek, jak Lamborghini czy Top Shot NBA,
- cyfrowe nieruchomości – działki w Decentraland, Sandbox czy Vulcan Forged mogą nadal zyskiwać na wartości.
Przychody pasywne
- tantiemy – każde NFT, który wybijesz, może dawać Ci udział procentowy w jego każdorazowej sprzedaży (Royalties),
- cyfrowy wynajem – wspomniane wcześniej wirtualne działki możemy nie tylko sprzedawać ale i wynajmować,
- użycie NFT na DeFi – możemy deponować NFT podobnie jak na lokacie bankowej, aby otrzymać odsetki w krypto.
10. Oszustwa NFT
Na rynku kryptowalutowym niestety nadal jest sporo oszustów, a przestrzeń NFT nie jest wyjątkiem.
Najpopularniejsze oszustwa NFT to:
- podrabianie cennych kolekcji lub tworzenie ich wariacji,
- Rug Pull, czyli nakłanianie do kupna tokenów bez możliwości ich odsprzedaży,
- Pump&Dump, czyli napędzanie popytu i podnoszenie ceny, a następnie realizacja zysków,
- phishing, mający na celu wyłudzenie danych autoryzujących transakcje kryptowalutowe,
- toksyczne airdropy, również mające na celu kradzież Twoich danych do autoryzacji,
- fałszywe platformy NFT, służące sprzedaży podróbek lub wyłudzaniu haseł,
- oszustwa licytacyjne, skutkujące przyjęciem niekorzystnej oferty.
Powyższa lista nie oznacza, że rynek NFT jest nadzwyczaj niebezpieczny, tym niemniej zdecydowanie należy zachować na nim ostrożność.
11. Kwestie prawne
Jak dotąd nie istnieje prawnie obowiązująca definicja tokenu NFT, co znacząco utrudnia zrozumienie tej kwestii przez urzędników, prawników i księgowych.
Mimo to, skoro funkcjonują one w codziennym obrocie, wiążą się z nimi pewne kwestie formalne, jak np.:
- Prawa autorskie. To, że mamy legalnie nabyty NFT np. Top Shots NBA nie oznacza jeszcze, że mamy wszelkie prawa do zapisanego w nim filmu.
- Ochrona danych osobowych. NFT nie oznacza, że nie musimy przejmować się RODO. Jeśli zapiszemy w tokenie wizerunki osób bez ich zgody, narażamy się na kłopoty prawne.
- Kwestia podatków. Nie musimy nigdzie zgłaszać kupna czy wybicia NFT, jednak jeśli zaczynamy uzyskiwać z nich regularne przychody, powinniśmy zapłacić podatek dochodowy.
Ciekawie temat kwestii prawnych związanych z NFT podejmuje artykuł na portalu WsrodDanych.pl.
12. Kontrowersje wokół NFT
Choć NFT są ciekawą i potencjalnie bardzo użyteczną technologią, mają one także swoich przeciwników.
Najczęściej podnoszone kwestie to:
- dzikie spekulacje cenowe, wynikające z niemożności obiektywnej wyceny,
- duża ilość oszustw, skutkująca wyłudzaniem pieniędzy od osób niezorientowanych,
- niska jakość oferowanych tokenów i brak ich widocznej użyteczności,
- naruszanie praw autorskich twórców, których dzieła są zapisywane jako NFT,
- obawy o zwiększenie śladu węglowego wskutek emisji tokenów,
- brak przepisów, spójnie regulujących rozwój tego segmentu.
Część tych zarzutów może zostać obalona, choćby emisja CO2 w przypadku protokołów Proof of Stake. Faktem jest jednak, że branża NFT powinna wypracować własne zasady działania, by nie popaść w konflikt z organami regulacyjnymi.
Więcej na ten temat możemy przeczytać w artykule giełdy Phemex: Why NFTs Are Bad.
13. Nowe trendy na rynku
Przestrzeń NFT stale się rozwija, zaś najnowsze trendy w tej branży wyglądają następująco:
- Wzrost znaczenia NFT poza światem krypto. Zaczynają być one coraz liczniej używane w tokenizacji RWA, programach bonusowych czy ochronie zdrowia.
- Rozwój sieci społecznościowych opartych na NFT. Dają one użytkownikom kontrolę nad swoimi danymi oraz zapewniają twórcom treści nowe możliwości zarabiania.
- Udział NFT w budowaniu cyfrowej tożsamości. Takie projekty jak Soulbound czy POAP pozwalają na jednoznaczne udowodnienie swojej tożsamości lub doświadczeń bez potrzeby publicznego ujawniania się.
- Dalszy rozwój Phygital. Słowo to oznacza połączenie przedmiotów realnych i cyfrowych, tak jak wspomniane buty Nike. Daje nam łatwość obrotu przedmiotów cyfrowych, połączoną z możliwością finalizacji procesu w realu.
- Dynamiczne NFT. dNFT potrafią wykorzystać metadane, by zmieniać swój wygląd wraz z pojawieniem się nowych informacji. Mogą one ewoluować, podobnie jak żywy organizm.
- Własność ułamkowa i Fractional NFTs. Są one sposobem nabycia udziału w dużym, cennym dziele, na którego zakup nas nie stać. Jako współwłaściciele, mamy także prawo do części dochodów z wykorzystania dzieła.
- Wejście na rynek danych. Już dziś NFT używane w tej roli, np. jako nośnik danych patentowych. Pozwalają także na handel danymi z zachowaniem prywatności na platformach w rodzaju Ocean Protocol.
Więcej na temat NFT na rynku danych znajdziemy w materiale CNBC opisującym użycie tych tokenów przez IBM.
14. Przyszłość technologii NFT
Nie wiemy, gdzie technologia i rynek NFT będą za 10 lat, ale przyszłość wydaje się obiecująca.
Powoli przebija się przekonanie, że NFT to coś więcej niż rysunki znudzonych małp i punków. W rzeczywistości te tokeny są bramą do gospodarki cyfrowej, w stronę której szybko zmierzamy. Wprawdzie bułki i mleko będziemy kupować jak dotąd, jednak bilety wstępu, ulubione piosenki, dyplom uczelni czy nasza kartoteka medyczna zapewne prędzej lub później zapisane zostaną jako token NFT.
Adopcja zależy jednak od szeregu czynników. Główną rolę może odegrać edukacja i powszechne zrozumienie, że dane w postaci NFT są bardziej, a nie mniej bezpieczne. Sporo zmienić może także ewentualna regulacja świata krypto przez rządy. Kluczową zmienną może być rozwój technologiczny, przekształcający obecne NFT w solidne i łatwe w obsłudze narzędzie.
Opinie analityków co do rozwoju rynku są generalnie pozytywne. Skrajni optymiści prognozują wzrost wartości branży o 2000% do roku 2032. Bardziej konserwatywne przewidywanie zakładają wzrost liczby użytkowników o 5 milionów w ciągu kilku najbliższych lat.
Czy tak będzie? Zobaczymy, wydaje się jednak, że technologia NFT zaczyna dojrzewać. Miejsce wątpliwej jakości obrazków profilowych powoli zajmują poważne zastosowania. O ile więc niekoniecznie zarobimy na najnowszych kolekcjach, to tokeny NFT zapewne zostaną z nami na długo.
Najczęściej zadawane pytania (FAQ)
Co to jest token NFT?
Token NFT to zapisany na blockchainie cyfrowy certyfikat posiadania konkretnych zasobów: obrazu, filmu, dokumentu czy dowolnych innych danych.
Po co komu NFT?
Pełnią one wiele funkcji: od demonstrowania statusu posiadacza, przez wehikuł inwestycyjny, po wykorzystanie jako bezpieczny nośnik danych.
Czy NFT to pewna inwestycja?
Zdecydowanie nie. Choć mogą przynieść oszałamiające zyski, prawdopodobieństwo poniesienia strat jest bardzo wysokie.
Czy NFT to kryptowaluta?
Nie. Tak samo jak kryptowaluta są zapisane na blockchainie, jednak gdy jednostki kryptowaluty są identyczne, każdy NFT jest unikalny.
Na czym polega (jak działa) tworzenie NFT?
Tworzenie NFT polega na zapisaniu metadanych danego zasobu cyfrowego (a niekiedy i jego samego) na blockchainie. Najprościej dokonać tego na wyspecjalizowanych platformach handlowych w rodzaju Binance NFT, OpenSea czy Rarible.
Ile kosztuje 1 NFT?
Rozpiętość cenowa jest bardzo duża. Najtańsze NFT kupimy już za kilka centów (plus kilkanaście centów kosztów gazu). Średnia cena tokena z kolekcji Bored Ape nawet teraz, po ogromnej przecenie to ok. 30 ETH (60 tysięcy dolarów).
Inwestowanie jest ryzykowne. Inwestuj odpowiedzialnie.