Są rozmaite rodzaje kryptowalut, nie ma jednak precyzyjnego katalogu, wyliczającego wszystkie rodzaje monet i zależności między nimi. Często stosowany podział na tokeny użytkowe i security to tylko jedno z kryteriów, my postaramy się sięgnąć zdecydowanie głębiej.
Kryteria podziału monet i tokenów
Zacznijmy od początku. Kryptowaluta nie ma nic wspólnego z walutą fiat, emitowaną przez rząd, choćby jej nazwa to sugerowała (USDC). Tym mianem określamy cyfrowy nośnik wartości i środek wymiany oparty o blockchain.
Puryści ograniczają to pojęcie wyłącznie do monet, w szerszym znaczeniu obejmuje ono jednak także tokeny, jeśli mają one wartość ekonomiczną. Z tego miejsca zresztą możemy rozpocząć nasze porządki i spróbować dokonać podziału kryptowalut.
- Monety i tokeny. Monety oparte są na własnym łańcuchu bloków i obsługują podstawowe jej funkcje, jak BTC w sieci Bitcoin. Tokeny są wdrażane na już wcześniej istniejącej sieci, jak np. UNI na Ethereum.
- Bitcoin i altcoiny. Dla wielu weteranów krypto istnieje tylko jedna prawdziwa moneta i jest nią BTC. Wszystkie inne klasyfikowane są zbiorczo jako altcoiny.
- Algorytm konsensusu. Określa on, jak zorganizowane jest przetwarzanie transakcji w sieci. Dwa najczęściej spotykane modele to Proof of Work (np. BTC) oraz Proof of Stake (obecnie Ethereum). Istnieją także inne, jak PoA, PoH czy PoST.
- Format tokena. Zależy od sieci, na jakiej został utworzony. W sieci Ethereum będzie to ERC-20, na BNB Chain BEP-20, Solana obsługuje format SPL, Tron TRX-20 itd.
- Wymienność. Tokeny mogą być doskonale zamienne między sobą, jak monety jednozłotowe. Mogą być też jedyne w swoim rodzaju, unikalne jak dzieło sztuki – wtedy użyjemy tokena NFT.
- Warstwy. Blockchain dzieli się na kilka warstw, wzajemnie się uzupełniających. Monety i tokeny mogą funkcjonować na warstwie pierwszej (ETH), drugiej (ARB) i trzeciej (UNI). Istnieją także projekty fundamentalne w rodzaju LayerZero.
- Ekonomia. Monety i tokeny mogą mieć charakter deflacyjny lub inflacyjny, być generowane na bieżąco lub wejść na rynek w drodze premintu, ich wartość może być stała lub zmienna.
Oczywiście kryteriów podziału może być znacznie więcej, wystarczy wspomnieć o monetach mainnetu i testnetu. Kryterium może być także to, czy dany projekt jest oryginalny, czy też powstał w drodze hard forka, jak bardzo dana waluta jest zdecentralizowana oraz całe mnóstwo innych cech.
Niewątpliwie królem rynku pozostaje Bitcoin: jego kapitalizacja jest nieomal równa wartości wszystkich innych kryptowalut, wliczając Ethereum.
Rodzaje kryptowalut: podział podstawowy
Każda klasyfikacja krypto rozróżnia przynajmniej dwa podstawowe rodzaje tokenów: użytkowe i security.
- Rolą tokenów użytkowych jest umożliwienie korzystania z funkcji, oferowanych przez platformę lub aplikację opartą na blockchain. Będzie to więc ETH mogące służyć płatności za gaz czy FIL, pozwalający na korzystanie z sieci Filecoin.
- Tokeny security to cyfrowa forma tradycyjnych papierów wartościowych, podobna do akcji lub obligacji. Mogą one dawać prawo własności powiązanych z nimi aktywów lub prawo do dywidendy. Przykładem może być wymienny na fizyczne złoto PAXG albo przynoszący dochody token INX.
W praktyce rozróżnienie między nimi nie jest proste, gdyż token może zarówno pełnić rolę użytkową, jak i być przedmiotem akumulacji w nadziei na przyszły wzrost jego wartości. Trudno orzec, kiedy tokeny mają zapewniać jedynie dostęp do usług platformy, a kiedy są również rodzajem inwestycji kapitałowej. Pewną pomocą może być forma sprzedaży: tokeny security sprzedawane są zazwyczaj w drodze podlegających ścisłemu nadzorowi STO, użytkowe w drodze ICO, IEO lub IDO.
Ponieważ tokeny security są traktowane jak papiery wartościowe, wiele projektów krypto robi wszystko, aby przedstawić swoje tokeny jako czysto użytkowe. Amerykański nadzór finansowy (SEC) ma z kolei tendencję do zaliczania wielu tokenów krypto do kategorii security.
Szczegółowy podział kryptowalut
Skoro mamy już podstawy, można przejść dalej. Według pełnionych funkcji monety i tokeny możemy podzielić następująco:
Służące płatnościom
Pierwotne zastosowanie kryptowalut. Pozwalają one na rozliczenia między użytkownikami bez angażowania jakiegokolwiek pośrednika. Nie potrzeba już banków – można wysłać po sieci równowartość miliona dolarów, który dojdzie na miejsce błyskawicznie, często za cenę kilku centów. Przykładem jest tu np. Bitcoin Cash.
Magazyn wartości
Aktywa, pozwalające przechować wartość pieniężną w epoce inflacji. Tę rolę w krypto wypełnia obecnie głównie BTC. Wprawdzie jego cena znacznie się waha, ma on jednak ogromną zaletę – nie sposób go arbitralnie dodrukować, jak czynią rządy w przypadku USD czy PLN.
Stablecoiny
Szczególny rodzaj kryptowalut. Stablecoiny to monety sztywno powiązane z wartością jakiegoś innego aktywa, np. waluty fiat. W założeniu jeden USDT czy DAI jest zawsze wymienialny na jednego dolara. W praktyce bywa z tym różnie, jak dowiódł upadek stablecoina UST i Terra Luna.
Monety prywatności
Gwarantują anonimowość swoim użytkownikom. Transakcje nimi są niejawne, nie sposób ustalić do kogo trafiły i jaki ta osoba ma stan konta. Istnieje wiele takich monet, jak ZCash, PIVX czy ARRR. Najważniejszą z nich jest jednak Monero, za złamanie którego amerykański IRS obiecał setki tysięcy dolarów.
Tokeny zarządzania
Dają one swoim posiadaczom prawo decydowaniu o rozwoju protokołu. Zastosowanie znajdują zwłaszcza w projektach kierowanych przez zdecentralizowane DAO – w drodze głosowania użytkownicy są tam w stanie przeprowadzić dowolną modyfikację. Dobrym przykładem są tu Uniswap czy MakerDAO.
Memecoiny
Dogecoin, Shiba Inu, Pepe, Bonk… Rodzaj kryptowalut, które nie mają fundamentalnej wartości ani żadnego zastosowania, co nie przeszkadza im w osiąganiu gigantycznych wycen. Oferują jedno: nadzieję zostania milionerem. Niektórym wczesnym użytkownikom się to udaje, większość notuje straty.
Fantokeny
Pozwalają kibicom danej drużyny czy sportowca zbliżyć się do nich i poczuć częścią wielkiej rodziny. Przykładem może być token Alpine F1 Team, przeznaczony dla fanów tego zespołu Formuły 1. Daje on prawo do spotkań z kierowcami, dostępu do strefy VIP na zawodach czy udziału w głosowaniach o strategii drużyny.
Tokeny giełdowe i DeFi
Ułatwiają korzystanie z usług CeFi oraz DeFi. Tokeny scentralizowanych giełd, jak BNB, KCS czy OKB dają użytkownikom zniżki, dostęp do launchpada czy możliwość udziału w zyskach platformy. Tokeny DeFi jak AAVE czy WOO pozwalają na zyski ze stakowania, zasilania puli płynności czy pożyczek.
Wrapped tokens
Po polsku – tokeny owinięte. Ten niezbyt czytelny termin oznacza monety jednego ekosystemu (np. Bitcoin), których wartość zostaje przeniesiona na drugi (np. Ethereum). Oryginalne tokeny zostają zablokowane, zaś na łańcuchu docelowym posługujemy się ich “owiniętą” wersją, w rodzaju np. WBTC, co pozwala nam choćby korzystać z oferty DeFi na Ethereum.
NFT
Rodzaj tokenów powszechnie kojarzonych są z kiczowatymi obrazkami małp czy punków, sprzedawanymi celebrytom za miliony dolarów. Mają one jednak znacznie szersze zastosowanie, choćby w sporcie (Top Shots NBA) czy cyfrowej sztuce (The Merge).
Tokeny RWA
Szczególny rodzaj NFT, reprezentujący Real World Assets. Używany podczas tokenizacji unikalnych, fizycznych aktywów. Przykładem mogą być nieruchomości, butelki whisky czy papiery wartościowe. Ba, Nike stokenizowało nawet buty, co pozwala nam zakupić unikalny model dziś, a odebrać go za 5 lat, nie przejmując się niszczącym działaniem czasu.
Tokeny reputacji
Inne zastosowanie tokenów niewymiennych, służące potwierdzeniu naszych osiągnięć w sieci. Niezależnie, czy będą to dokumentujące nasze doświadczenia tokeny POAP, potwierdzający tożsamość Gitcoin Passport, czy też niemożliwe do przekazania komuś Soulbound – ten rodzaj tokenów zyskuje na znaczeniu wraz z postępującą adopcją Web3.
Tokeny płynności
Otrzymywane w zamian za zdeponowanie walorów na danej platformie DeFi lub CeFi. Takie tokeny są rodzajem pokwitowania dla dostawcy płynności, który użyje ich do odzyskania swojego wkładu i uzyskanych odsetek. Zaliczane do tej grupy są również tokeny reprezentujące stakowane kryptowaluty, np. BETH czy stETH.
Oczywiście, dany token może należeć jednocześnie do kilku z tych kategorii. Na przykład kryptowaluta COMP jest jednocześnie tokenem DeFI, zarządzania oraz nośnikiem pewnej wartości, nie licząc kilku pomniejszych funkcji. Potrzeba wiele żmudnej pracy, by można było wprowadzić w kwestii tokenów równie jasne kryteria klasyfikacji, jak na rynku kapitałowym.
Powiązane wpisy:
Na czym polega spalanie tokenów (kryptowalut)? 
Opłaty transakcyjne w krypto: od czego zależy ich wysokość? 
Pozycja Overnight – czym jest? Definicja i znaczenie 
Jak działa Celo (CELO)? Opis i znaczenie projektu 
Bonusy forex bez depozytu – dlaczego brokerzy już ich nie oferują? 
SushiSwap: platforma wymiany tokenów (DEX). Jak to działa? 
Jak czytać wykresy giełdowe? Rodzaje wykresów Co to jest Luka cenowa? Rodzaje luk cenowych 
Rodzaje brokerów forex (MM, NDD, STP, ECN, MTF) 
Czym jest opłata za gaz (gas fee) oraz Gwei w sieci Ethereum?
